CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, januari 2009


 

Sjostakovitsj: Symfonieën nr. 1-15.

Marina Shaguch, (sopraan), Arutjun Kotchinian, (bas), Praags Philharmonisch Koor, Gurzenich-Orchester Köln o.l.v. Dmitri Kitajenko.

Capriccio 49 545 (12 sacd's)

 

 

 


Enkele jaren geleden was ik er getuige van dat het Gürzenich-Orchester Köln met gastdirigent Dmitri Kitajenko de Midem Klassiekprijs ontving. Ze ontvingen deze prijs voor de cd-box met de 15 symfonieën van Sjostakovitsj die in 2005 bij het label Capriccio verscheen. Eerlijk gezegd heb ik er toen verder geen aandacht aan besteed, en het grootste van de Nederlandse pers evenmin. Nu de 12 sacd-box enige tijd heruitgegeven werd voor een zeer schappelijke prijs leek het tijd om dit verzuim goed te maken. Voor de volledigheid, de set heeft nog een andere prijs gewonnen, de Echo Award.

Er bestaan inmiddels diverse integrale opnamen van Sjostakovitsj’ symfonieën. Van Vladimir Ashkenazy, Rudolf Barshai, Oleg Caetani, Bernard Haitink, Mariss Jansons, Kirill Kondrashin, Mstislav Rostropovitsj, Maxim Sjostakovitsj en Ladislav Slovák (en wellicht nog meer) zijn er cd-boxen met alle 15 symfonieën. Van Neeme Järvi en Roman Kofman bestaan (nagenoeg) complete opnamen die op losse cd’s te koop zijn. En dan zijn er natuurlijk nog vele dirigenten die een deel van de symfonieën op geluidsdrager hebben vastgelegd. Ondanks het grote aanbod vond het Gürzenich-Orchester het een uitdaging en eer om haar aandeel te leveren. Gekozen werd voor Dmitri Kitajenko als dirigent, een Rus waarmee het orkest vaker succesvol mee samenwerkt. Kitajenko heeft de componist persoonlijk gekend en ook onder de terreur van Stalin geleden (zo was zijn vader was jarenlang geïnterneerd). Het label Capriccio wilde graag meewerken. Het heeft een goede reputatie waar het om opnametechniek gaat. Al in de jaren ’80 werden heel goed klinkende opnamen uit de DDR op cd in West-Duitsland uitgebracht, al lag de nadruk toen vooral op barokmuziek met musici als de tenor Peter Schreier, hoboïst Burkhard Glaetzner en trompettist Ludwig Güttler. Ook de eerste digitale opnamen van Beethovens symfonieën verschenen bij Capriccio. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat deze Sjostakovitsj uitgave als sacd uitgebracht werd. Dat het resultaat erg goed zo niet miraculeus is, is gezien het prestige van Capriccio niet verwonderlijk, hoewel een sacd-uitgave heus niet per definitie beter is dan een 'gewone' stereo-opname. Hoe het ook zij, de opnametechnici zijn in dit Sjostakovitsj-project met vlag en wimpel geslaagd. De opnamen, deels live en deels in de studio, zijn gemaakt in de periode zomer 2002-zomer 2004. Vermeldenswaard is dat, behalve dankzij de steun van mecenassen, het project alleen gerealiseerd kon worden omdat musici en dirigent bij voorbaat afzagen van een deel van hun verdiensten.

Gelukkig blijkt dit alles een zeer goede greep geweest. Het Gürzenich-Orchester is op zijn best een orkest dat niet onderdoet voor de wereldtop en de samenwerking met Kitajenko is prima. Door de goede opnamen krijgen we een helder en gedetailleerd geluidsbeeld. Over de componist is heel veel geschreven en gespeculeerd, vooral over zijn loyaliteit en verzet tegen het regime. Naar mijn mening blijkt uit dit alles dat Sjostakovitsj een man was, die binnen de strikte grenzen van het zeer strakke regime vaak de grenzen opzocht en dat bleef doen ondanks zijn veroordelingen in 1936 en 1948 en de problemen rond “Babi Jar”, zijn Dertiende symfonie uit 1962. Volgens Dmitri Kitajenko was Sjostakovitsj een man die in muziek zonder woorden de waarheid zei.

Het mooie is dat zelfs de vocale symfonieën 2 (“Oktober”-revolutie) en 3 (“1 Mei”) waar deze waarheid niet aanwezig is, daar ze puur propagandistisch zijn, in deze set mooi klinken, alsof de zangers wel overtuigd zijn van de juistheid van de tekst. En de muziek komt ook goed tot zijn recht, waar andere dirigenten het soms laten afweten omdat ze inhoudelijk niet met beide werken uit de voeten kunnen. Kitajenko die als voormalig Sovjet-burger de holle frases van de tekst zeker onderkennen zal, behandelt de werken als volwaardige composities. En dat geldt voor alle symfonieën. Wat mij bijzonder goed bevalt is dat de kritiek op het regime van Sjostakovitsj zo subtiel verborgen is in deze uitvoeringen. In sommige uitvoeringen hoort men zo overduidelijk een sombere toon dat de schijn van triomfantelijke parades of marsen wel erg moeilijk te handhaven is. Terwijl zoals in het laatste deel van de Vijfde symfonie die indruk toch gewekt werd, ofschoon het in werkelijkheid toch bepaald niet als triomfmars maar als dodenmars bedoeld blijkt te zijn. Er heerst een schijnbaar relaxte en lichte sfeer, zoals dat ook wel bij de Sjostakovitsj interpretaties van Jevgeni Mravinsky valt waar te nemen. Bij Kitajenko en het orkest is alles subtiel, zonder aan diepgang te verliezen en al te gepolijst te worden, zoals ik weleens bij een concert van Jansons heb meegemaakt. Kitajenko laat de muziek meer voor zich spreken. Hij heeft veel oor voor details en door zijn betrekkelijke rustige tempi komen die ook uitstekend tot hun recht, waarbij alle solerende orkestleden een pluim verdienen.
Zoals gezegd, werken dirigent en orkest prima samen. Dmitri Kitajenko liet zich in een interview in 2005 dan ook zeer lovend uit over het Gürzenich-Orchester, “Jedes Mal, wenn ich hier in Köln das Orchester dirigiere, bin ich aufs neue fasziniert davon, wie schnell die Sache präzise, aber auch musikalisch der richtige Ton getroffen wird. Andere Orchester machen einen Job, dieses macht Musik.” En het zal duidelijk zijn, uit deze opnamen blijkt dit overduidelijk. De zangsolisten, het koor, de orkestmusici, de dirigent en de opnametechnici hebben hier iets moois volbracht, hetgeen tevens de intenties van de componist recht doet.
Tot slot, toch een minpunt. Om onbegrijpelijke redenen is de Zevende (“Leningrad”) symfonie over 2 cd’s verdeeld, namelijk met de Zesde en Negende symfonie. Terwijl zowel de twee laatstgenoemde kortere symfonieën op één schijfje hadden gepast en de Zevende op de andere cd had gekund.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links