CD-recensie
© Kees de Leeuw, maart 2010
 |
Schjelderup: Brand (symfonisch drama) – Symfonie nr. 2 (Voor Noorwegen).
Trondheim Symfonieorkest o.l.v. Eivind Aadland.
CPO 777 348-2 • 74' •
Het label CPO blijft verrassen met symfonische muziek van onbekende meesters. De Noor Gerhard Schjelderup (1859-1933) is weinig bekend bij het grote publiek. Dat blijkt een gemis, te oordelen aan de hand van deze cd.
De componist groeide op in Bergen en verbleef enige tijd in Parijs, waar hij compositie, cello en literatuur studeerde. Het grootste deel van zijn leven verbleef hij in Duitsland, waar hij vooral geïnspireerd werd door de opera en in het bijzonder door Richard Wagner. Over Wagner schreef hij in 1907 een biografie, die zowel in het Duits als in het Noors verscheen. Vier jaar eerder had hij een biografie over zijn landgenoot Edvard Grieg gepubliceerd. Hij schreef ook diverse artikelen. Hij was professor in Dresden en München, maar ondanks zijn bijna permanente verblijf in Duitsland werd hij in zijn vaderland zeer gerespecteerd. Tijdens de tournee van het Concertgebouworkest naar Noorwegen in 1898 dirigeerde hij eigen werk.
Zijn muzikale oeuvre bestaat onder meer uit een elftal opera’s, ballet- en toneelmuziek, kamermuziek en orkestwerken. In de op deze cd te beluisteren orkestwerken toont Schjelderup zich een componist met gevoel voor contrast en drama. Naast Richard Wagner is vooral de invloed van Richard Strauss onmiskenbaar.
Het symfonisch drama “Brand” is gebaseerd op het gelijknamige werk van de schrijver Hendrik Ibsen. Helaas valt de precieze inhoud van het stuk van Ibsen niet uit het cd-tekstboekje op te maken. Het totaaloverzicht ontbreekt, omdat de muziek zich beperkt tot delen uit de tekst van Ibsen. Hoofdpersoon is de priester Brand die volgens de regels van God wil leven. Christenen geloven dat de mens verzoend wordt met God door Christus, maar Brand blijkt vooral zelf zijn bevrijding van zonde én verzoening met God te willen bereiken.
Waar het verhaal van Ibsen een duidelijke ontwikkeling heeft, beperkt Schjelderup zich tot enkele facetten die hij uitvergroot. Een voorbeeld, Agnes, de geliefde van Brand met wie hij trouwt in het stuk van Ibsen, komt behalve in één prachtig lyrisch deel in de compositie niet voor. De zeer moeilijke weg die Brand bewandelt komt goed tot uiting in de muziek. Het zijn vooral zijn worstelingen met God en met zijn eigen tekortkomingen die de componist getoonzet heeft. Dit zijn dikwijls delen met een grote dramatische intensiteit. Maar de muziek bevat ook meer verstilde passages. Enkele korte(re) fragmenten zouden niet misstaan hebben, in een symfonie van Mahler. Hoewel de compositie niet echt recht doet aan Ibsen’ tekst is “Brand” terecht aan de vergetelheid ontrukt.
Schjelderup schreef twee symfonieën, waarvan de eerste uit 1887 verloren gegaan is. De tweede symfonie, met de bijnaam Voor Noorwegen, werd geschreven aan het eind van zijn loopbaan, in 1923-24. De symfonie bestaat uit de volgende vier delen: Zee, Voorjaar, Het bergplateau en Op naar de hoogste top. De titels ten spijt is er geen sprake van een poging tot het muzikaal beschrijven van de delen. Het eerste en vierde deel zijn thematisch aan elkaar verbonden en geven de worstelingen in het leven aan, waarbij de zee erg onstuimig kan zijn. Het is imponerende, heftige en soms weerbarstige muziek zonder clichés. Het tweede deel, de lente, straalt vitaliteit uit, de start van nieuw leven en nieuwe kansen. Het derde en meest kalme deel getuigt van weemoed en blikt vooral terug naar het verleden. Zeker niet-Noren zullen hoogstwaarschijnlijk niet bekend zijn met de Noorse melodieën die Schjelderup vooral in dit deel gebruikte. In het algemeen klinkt de symfonie vooral Duits, wat gezien de oriëntatie van de componist zeer verklaarbaar is. Het is een muziekstuk van meer dan gemiddeld niveau, dat zeker de moeite waard is om te beluisteren.
Het niet erg bekende Trondheim Symfonieorkest dat geleid wordt door haar vaste dirigent Eivind Aadland blijkt een orkest van hoog niveau.