CD-recensie
© Kees de Leeuw, juni 2016
Radecke: Symfonie in F, op. 50 - Ouverture König Johann op. 25 - Nachtstück op. 55 - Twee scherzi voor orkest op. 52 Sinfonie Orchester Biel Solothurn CPO 777 995-2 • 65' • Opname: juni 2015, Calvinhaus, Biel |
 |
Dat het label CPO een fijne neus heeft voor onbekende componisten die kwalitatief hoogstaande werken componeerden mag bekend zijn. In dit geval gaat het om de in Silezië geboren Robert Radecke (1830-1911). In de muziekencyclopedie Grove is er geen lemma over hem te vinden en het lijkt er zeer sterk op dat dit de eerste cd is die aan Radecke gewijd is.
Radecke kreeg zijn eerste lessen van zijn vader, die cantor was. Al op tienjarige leeftijd verving Robert incidenteel zijn vader als organist in de kerk. Na het Gymnasium in Breslau bezocht de jonge Radecke het conservatorium in Leipzig. Tot zijn leraren behoorden onder meer Ignaz Moscheles, Ferdinand David en Moritz Hauptmann, de cantor van de Thomaskirche. Radecke deed examen als dirigent met een eigen symfonie, als violist met het concert van Mendelssohn Bartholdy en tot slot als pianist met Schumanns pianoconcert. In het getuigschrift werd opgemerkt dat hij "wird stets zu den hervorragendsten Schülern des Leipziger Konservatorium gezählt werden."
Hij was enkele jaren violist in het Gewandhausorchester en trad op als pianovirtuoos en hiernaast ook nog als dirigent. In die positie leidde hij een kwart eeuw het orkest van de opera aan de Unter den Linden in Berlijn. Radecke ging om met componisten als Wagner, Liszt, Brahms en Richard Strauss. Hij was onder meer bevriend met Max Bruch, Joseph Joachim, Clara en Robert Schumann. Zowel zijn zeventigste als vijfenzeventigste verjaardag werd groots gevierd.
Radecke liet zo'n 200 composities na waaronder veel liederen, naast onder meer werken voor piano en orgel. Slechts een klein deel van zijn oeuvre heeft een opusnummer. Veel grootschalige werken componeerde hij niet en zijn oeuvre voor orkest is dus klein. Dat hij niet meer componeerde is te wijten aan zijn drukke beroepsleven en aan het vroege overlijden van zijn vrouw waardoor hij als weduwnaar voor een groot gezin moest zorgen.
De mooie ouverture König Johann naar Shakespeare uit 1860 doet erg sterk aan Mendelssohn denken en het is duidelijk dat Radecke zijn eigen stijl nog moest ontwikkelen.
De op deze cd te beluisteren symfonie is zijn derde en laatste (1877), na twee jeugdwerken, en is een verrassende mix van ingetogenheid en uitbundigheid. In zijn uitbundigheid legde de componist zich zelf blijkbaar grenzen op want sommige climaxen die mijns inziens nog verder hadden kunnen worden uitgebouwd laat hij onverwacht weer inzakken. Invloed van Robert Schumann, in het bijzonder van diens vierde symfonie, is onmiskenbaar aanwezig. Maar ook Beethoven en soms Brahms kijken mee over de schouder van Radecke. Vooral in het tweede deel Allegro molto, quasi Presto met heftig slagwerk is de associatie met de negende symfonie van Beethoven bijna niet te vermijden.
Zijn inspiratie vond Radecke ook in de natuur. Tijdens een reis in 1851 door Duitsland en Zwitserland werd hij vooral overweldigd door het Lauterbrunnental. "Wie groß ist doch Gott in der Natur!". Radecke legde toen al een basis voor deze symfonie maar het duurde meer dan een kwart eeuw voor hij echt verder ging met het werk en de compositie voltooide. De symfonie werd in veel concertzalen in Duitsland uitgevoerd. Maar na dood van de componist verdween het werk snel van het repertoire, na een laatste uitvoering door het Berlijns Filharmonisch Orkest onder leiding van zoon Ernst Radecke in 1912.
De twee scherzi uit 1888 zijn heerlijk om naar te luisteren, ongecompliceerd en toch boeiend.
Het Nachtstück, opgedragen aan Joseph Joachim, is deels stemmig en deels vrolijk, melodieus en romantisch.
Radecke was een uitstekend vakman die dankbaar maar goed gebruik gemaakte van de vindingrijkheid van meer geniale collega's. Een weinig bekend maar gedegen orkest en dirigent maken zich sterk voor deze muziek en bezorgen de liefhebber van romantische orkestmuziek ruim een uur luistergenoegen. De uitgave van deze cd kwam tot stand dankzij vrienden van het orkest en andere particulieren, onder wie achterkleinzoon Christian Radecke - die een deel van het tekstboekje schreef - maar bovenal de uitgave financieel substantieel steunde.