CD-recensie
© Kees de Leeuw, juli 2009
 |
L'Orgue monumental - St. Sulpice, Paris
Lefébure-Wély: Offertoire in d.
Guilmant: Meditation nr. 1 opus 20 nr. 1.
Hendrik Andriessen: Choral nr. 1.
De Pauw: Reve d'amour.
Monnikendam: Sonata da chiesa.
Van Westering: Suite de Concert (méditation).
Bijster: Fantasie in kerkstijl (Psalm 68).
Peter Eilander op het orgel van de St. Sulpice in Parijs.
Motette MOT 13604 • 76' • (sacd)
César Franck zei eens dat het orgel zijn orkest was. Hij wees hiermee op zijn composities die een uitgebreid orgel vroegen waarmee het geluid van een orkest kan worden nagebootst.
Bij deze romantische orgelmuziek kom je al snel uit bij Frankrijk met componisten als Alexandre Guilmant, Louis Vierne en Charles-Marie Widor. En orgelbouwer Aristide Cavaillé-Coll die er in slaagde orgels te bouwen waarmee de heren uit de voeten konden. Een van deze orgels staat in de St. Sulpice in Parijs. Aan dit in alle opzichten imponerende orgel (ingebruikname 1862) in de St. Sulpice, waar Widor meer dan 60 jaar en Marcel Dupré een kleine 40 jaar vaste organist was, is deze cd gewijd. Nederland heeft veel bekwame organisten die zich sterk maken voor Franse romantische orgelmuziek zoals Ben van Oosten, Herman van Vliet en Christine Kamp. Op deze cd speelt de internationaal minder bekende Peter Eilander.
Eilander koos voor een afwisselend programma, waarbij hij gelukkig de meest populaire werken zoals de toccata uit de Vijfde orgelsymfonie van Widor vermeed. Niet dat ik iets tegen deze werken heb, maar er is nog zoveel meer moois te horen. De organist koos hierbij vooral voor Nederlandse composities, die wel hoorbaar beïnvloed zijn door de Franse collega’s..
Na een overdonderend Offertoire van de soms wat banaal aandoende Lefébure-Wély volgt een kalme rustige meditatie van Alexandre Guilmant. En zo wisselt Eilander steeds af en krijgt de luisteraar niet steeds een stortvloed van imponerende klanken over zich heen. Het spreekt mij in elk geval meer aan dan een cd slechts gevuld met imponerende toccata’s.
In het koraal van Hendrik Andriessen is zijn liefde voor Franck duidelijk te horen. Het is een werk van een net volwassen man, maar met een zeer muzikale achtergrond en relatief grote ervaring. De kerksonate van Marius Monnikendam stamt uit 1965 en hij was, bijna 20 jaar jonger dan Hendrik Andriessen, moderner georiënteerd. Toch heeft dit werk een duidelijk postromantische inslag, met invloed van Dupré en het past goed in dit programma. De compositie is niet vaak op cd vastgelegd en is dat lijkt mij zeer onterecht. Het is wellicht het hoogtepunt van deze cd.
De meditatie van Paul Christiaan van Westering is een deel uit zijn Suite de Concert. Hij werd door Feike Asma gestimuleerd om voor orgel te componeren. Het is moeilijk om een oordeel te geven als je slechts één deel van een groter werk hoort. De meditatieve muziek klinkt prettig, net zoals de compositie van Guilmant. Voor luisteraars die het complete orgelwerk van Paul Christiaan van Westering willen horen is er gelukkig een opname van Feike Asma verschenen in de serie Dutch masters. (Deel 53, Philips 464 374-2).
Kwamen de drie genoemde Nederlanders allemaal uit Haarlem of omgeving, Jean-Baptiste de Pauw kwam uit Brussel. Hij doceerde echter vanaf 1884 aan het Amsterdams conservatorium en was al eerder aangesteld als organist van het Paleis voor Volksvlijt in de hoofdstad. Zijn liefdeslied is opgedragen aan zijn vrouw. Het is een mooie kleinschalige compositie vol tederheid die echter een registratie vraagt die op weinig orgels te realiseren is. Het schijnt het enige overgeleverde orgelwerk van De Pauw te zijn. De keus van Eilander voor dit liefdeslied is daarom in meer opzichten zeer te waarderen.
De compositie van Jacob Bijster is in meer opzichten minder geslaagd. Hoewel ook hij inspiratie vond bij de Franse orgelmuziek, past zijn compositie toch wat minder goed bij de andere programmaonderdelen. De keus voor een fantasie in “kerkstijl” wijkt ook af van de andere composities die je eerder met een orgelconcert associeert dan dit werk dat qua gebruik veel meer beperkt lijkt tot een kerkdienst. Het klinkt wat log en somber en het is misschien wel dit soort muziek die het orgel een slechte reputatie bezorgd heeft. Jammer want Bijster heeft wel degelijk prachtige orgelmuziek gecomponeerd, zoals elders op de site te lezen is (klik hier).
Peter Eilander toont zich een uitstekend organist, hoewel iets meer transparantie de uitvoering ten goede zou zijn gekomen. Juist in zwaar aangezette (delen van) composities wil ik graag zoveel mogelijk de afzonderlijke stemmen kunnen onderscheiden. Maar dat is een persoonlijke voorkeur, net als ik een meer transparante orkestklank verkies boven een volle of zelfs vette orkestklank. De opname is prima en geeft een indruk van de enorme ruimte van de St. Sulpice in Parijs.
Het cd-boekje is een voorbeeld hoe het kan! Voorzien van kleurenfoto’s van de kerk en het orgel, met portretten van de componisten en een gedoseerde hoeveelheid tekst in een prettig niet al te klein lettertype. Hulde!