CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, januari 2019

 

Joseph Marx - Orchestral Works Vol. I

Marx: Natur-Trilogie: Symphonische Nachtmusik - Idylle (Concertino über die pastorale Quart) - Eine Frühlingsmusik

Bochumer Symphoniker o.l.v. Steven Sloane
Naxos 8.573831 • 65' •
Opname: juni 2002, Maximilianpark, Hamm (D)

   

 
 
Joseph Marx (ca. 1962)

Joseph Marx (1882-1964) was een Oostenrijks componist, docent en criticus. Een deel van zijn leven bracht hij door in Graz, waar hij geboren werd en ook stierf. Hij studeerde er onder andere kunstgeschiedenis, filosofie en muziek. Opgeleid als pianist leerde hij ook het viool- en cellospel. Zijn studiekeuze voor de muziek leidde tot een (tijdelijke) breuk met de familie, die vond dat hij had moeten kiezen voor de rechtenstudie.

Zijn compositiearbeid nam serieuze vormen toen hij een jaar of vijfentwintig was: in slechts enkele jaren schreef hij maar liefst zo'n 120 liederen. Kort daarna, in 1914, werd hij benoemd tot docent muziektheorie aan de Weense Musikakademie. Tien jaar later werd hij in de Oostenrijkse hoofstad rector van de mede op zijn initiatief tot stand gekomen Hochschule für Musik. In deze periode componeerde hij enkele werken voor orkest, waaronder deze door Naxos opgenomen Natur-Trilogie (1922-1925).
In 1932 kreeg hij van Mustafa Atatürk de opdracht om te helpen met de opbouw van het westerse muziekonderwijs in Turkije, en in het bijzonder de stichting van een conservatorium in Ankara. In de jaren dertig was hij ook actief als muziekcriticus in zijn vaderland. Na de oorlog volgde het hoogleraarschap aan de universiteit van Graz. Hij publiceerde enkele boeken, waaronder zijn zwanenzang Weltsprache Musik (1964). Duidelijk is dat hij als musicus een nogal behoudende smaak had. Hij 'bestreed' vanaf het begin de Tweede Weense school, en in zijn laatste boek wordt bij voorbeeld ook Hindemith niet genoemd.

Hij componeerde enkele werken voor orkest. Na de Herbstsymphonie in 1921 wijdde hij zich aan zijn Natur-Trilogie. Waar de groots bezette Herbstsymphonie vooral gekarakteriseerd kan worden als (neo) romantisch en de enkele kleine composities uit de jaren '40 daarvan ook de duidelijke kenmerken dragen, met titels als In modo antico en In modo classico, blijkt de Natur-Trilogie bij vlagen juist wel opmerkelijk eigentijds.
Hoewel Marx in zijn tijd betrekkelijk geliefd was en meer orkesten zijn werk uitvoerden werd de Natur-Trilogie zelden of niet als geheel uitgevoerd en vaak werden de delen ook nog ingekort en vooral moeilijke passages weggelaten. Deze cd-opname is daarentegen compleet, wat deze uitgave vrijwel zeker uniek maakt. Op het label CPO verscheen een cd met twee van de drie delen, uitgevoerd door de Radio Symphonieorchester Wien onder leiding van Johannes Wildner. Verder lijken er geen opnamen van deze symfonie te bestaan.

De titel zegt het al en zo zou ik deze trilogie ook willen omschrijven: als een ode aan de natuur, grotendeels pastoraal, romantisch, lyrisch en rijk georkestreerd. Hoewel Marx een grote hekel had aan de muziek van de Tweede Weense school vond hij wel inspiratie bij andere tijdgenoten, zoals Bax, Korngold en Respighi. Soms dacht ik The Lark Ascending van Vaughan Williams erin te horen. Opmerkelijk is ook dat Marx blijkbaar een groot liefhebber van Debussy was. Soms citeert hij bijna letterlijk gedeeltes uit de Trois nocturnes, Images en de Prélude à l'après-midi d'un faun. Het leidt tot een boeiend geheel, waarbij ik wel aanteken dat ik af en toe aan de mindere muziek van Weense strijkjes moest denken... Maar het is vooral mooie (post)romantische symfonische muziek die, hoewel weinig bekend, zonder meer aansprekend is.

Het weinig bekende orkest uit Bochum speelt verrassend goed en adequaat onder de deskundige leiding van de Amerikaans Steven Sloane . Deze dirigent is inmiddels al een kwarteeuw aan het orkest verbonden.
De cd werd al eerder uitgebracht, in 2003 door het label ASV. De plannen om een serie met de complete orkestrale muziek van Marx uit te brengen leden toen schipbreuk. Gelukkig brengt Naxos in elk geval in februari een tweede cd uit, uit de vierdelige serie van ASV met de orkestwerken, gecomponeerd in de jaren veertig. Het zou natuurlijk nog mooier zijn als Naxos deze heruitgaven aanvult met een cd-opname van de reeds genoemde Herbstsymphonie, maar dat lijkt er (vooralsnog?) niet in te zitten door een kwestie omtrent de uitvoeringsrechten. Er bestaat wel een live-opname van, door het LSO onder Vladimir Jurowski. Na wat verder speurwerk blijkt ook CPO er in het afgelopen jaar een opname van te hebben gemaakt. Misschien komt (ook) die te zijner tijd deze kant op.
________________
Zie ook: Orkestliederen en koorwerken


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links