CD-recensie

 

© Kees de Leeuw, juli 2009

 

 

Glinka: The best symphonic works

Patriottisch lied (orkestratie Alexander Gauk) - Jota Aragonesa (Spaanse ouverture 1) - Zomernacht in Madrid (Spaanse ouverture 2) - Walsfantasie (Pavlovsk-wals) - Kamarinskaya - Krakowiak uit een Een leven voor de tsaar - Ouverture, dansen in Naina's kasteel, 3 oriëntaalse dansen en Chernomors mars uit Ruslan en Ljudmilla.

Orkest van het Bolsjoi Theater en Staats Academisch Symfonie Orkest van de USSR o.l.v. Jevgeni Svetlanov.

Melodiya  MEL CD 10 01449 777 400-2 • 74' •


Michail (1804-1857) wordt wel de vader van de Russische muziek genoemd. De Russische klassieke muziekgeschiedenis begint feitelijk bij hem. Karakteristiek is de ondertitel van het boek "Geschiedenis van de Russische muziek" van Francis Maes, namelijk "van Glinka tot Sjostakovitsj". Voor Glinka's tijd werd er in Rusland vooral liturgische en volksmuziek gecomponeerd. Glinka slaagde erin om de kloof tussen de Russische volksmuziek en de Westerse klassieke muziek te overbruggen. Hij is daarom onmiskenbaar een zeer belangrijke figuur geweest in de Russische klassieke muziekgeschiedenis, ook al had hij wel voorgangers als Maxim Beresovski, Stepan Davydov en Osip Koslovski, die zich ook in meer of mindere mate oriënteerden op de Westerse klassieke muziek. 

Behalve de twee opera's Een leven voor de tsaar en Ruslan en Ljudmilla is Glinka's muziek niet heel erg bekend. Van zijn symfonische werken is vooral de ouverture Ruslan en Ljudmilla befaamd, hoofdzakelijk van verzamelcd's met 'Russische klassiekers'. Het is een goede zaak dat Melodiya ook andere orkestwerken van Glinka onder de aandacht brengt.

Strikt genomen is het symfonisch oeuvre van Glinka nogal bescheiden, zeker omdat een deel van zijn orkestwerken verloren is. Een groot deel van de cd is gevuld met instrumentale delen uit Een leven voor de tsaar en vooral Ruslan en Lyudmilla. Veel dansen en een mars die de oriëntaalse interesse weergeven, getuige een Turkse en Arabische dans. Glinka gebruikte hiernaast bijvoorbeeld de Poolse krakowiak (cracovienne), als dans in Een leven voor de tsaar. Geen typerende melancholie, zoals mogelijk verwacht wordt van een Russische componist uit de negentiende eeuw, maar onbekommerde vrolijke muziek. In zijn balletmuziek toonde Tsjaikovski dat hij zich duidelijk geïnspireerd voelde door Glinka's dansen.  

Maar ook de andere symfonische muziek van Glinka is niet somber of weemoedig. Want hoewel hij Rus in hart en nieren was hield Glinka van het zonnige Zuiden en dat is in sommige composities duidelijk te horen. Hij verbleef enkele jaren in Italië en Spanje en zijn twee Spaanse ouvertures (Jota Aragonesa en Zomernacht in Madrid) zijn geschreven als herinnering aan mooie tijden. Opzwepende ritmes en castagnetten geven een zuidelijk tintje aan de composities. Glinka was niet de enige Rus die zich liet inspireren door Spanje. Behalve Rimski-Korsakov met zijn Capriccio Espagnol schreef Balakirjef een orkestouverture Op een thema van een Spaanse mars, en veel recenter Rodion Sjtsjedrin zijn Carmen-suite.

Glinka gebruikte uiteraard eveneens muziek uit zijn vaderland en Kamarinskaya is gebaseerd op Russische volksliederen. Tsjaikovski benadrukte het belang van deze compositie als voorbeeld voor de Russische symfonie.

De melancholieke walsfantasie is oorspronkelijk geschreven voor piano, voor zijn geliefde Jekaterina Kern. Het werd verschillende malen georkestreerd, onder meer door dirigent German van het Pavlovsk Hof Orkest, de reden dat het werk soms Pavlovsk wals genoemd wordt. Hector Berlioz dirigeerde de walsfantasie in Parijs. In 1856 maakte Glinka zelf de definitieve orkestversie, die hier te horen is..

Het korte tekstloze Patriottisch lied in een orkestratie van Alexander Gauk klinkt erg plechtig. In 1991 werd het weliswaar gekozen als basis voor het volkslied van Rusland, maar in praktijk werd het niet doorgevoerd en in 2000 werd het weer vervangen.

Hoewel Glinka minder kenmerkende Russische muziek componeerde dan zijn bijnaam "vader van de Russische muziek" doet vermoeden is zijn werk prettig en afwisselend om te beluisteren. Hij was breed georiënteerd en liet zich niet beperken in zijn muziekstijl door vaderlandslievende gevoelens. Het is daarom niet eens verrassend dat zowel de volgelingen van de Russisch georiënteerde richting zoals Balakirjef als de meer op het Westen gerichte componisten zoals Tsjaikovski in Glinka hun grote voorbeeld zagen.

Het orkestspel is weliswaar niet altijd even verfijnd en nauwkeurig, maar door de bank genomen zonder meer acceptabel. De opnamen, zeker de oudere uit de jaren '60,  laten ook wel wat te wensen over, maar niet zodanig dat het al te hinderlijk wordt. 


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links