CD-recensie

© Kees de Leeuw, november 2017

Toen ik me in klassieke muziek begon te verdiepen oriënteerde ik mij qua cd's, toen nog een jong medium, met behulp van onder meer het tijdschrift Luister en het radioprogramma Diskotabel met het warme stemgeluid van presentator Menno Feenstra. Dankzij deze media stuitte ik al snel op Trevor Pinnock, toen orkestleider van The English Concert én klavecinist. In de cd-hausse werd toen ook de opname van Trevor Pinnock met de Goldberg-variaties op cd uitgebracht. Prachtig! Met een toenmalige zwager kreeg ik, als inmiddels overtuigd aanhanger van de authentieke uitvoeringspraktijk, wel wat discussies over zijn aankoop van Glenn Goulds versie. Bach op piano, dat kon toch niet? Om nog maar te zwijgen van het 'vocale' aandeel van Gould. Zo'n dertig jaar later ben ik wat minder rigide en de bewerking van de Goldberg-variaties door het blokfluitkwintet Seldom Sene vind ik een aanwinst voor het repertoire.

De Goldberg-variaties zijn al veel vaker besproken op deze site. Het zal de meeste lezers daarom bekend zijn dat het stuk begint en eindigt met een aria met hiertussen dertig variaties. Het werk bestaat eigenlijk uit 2 helften, keurig symmetrisch verdeeld met allebei 16 delen.
Er zijn drie verschillende soorten variaties, canons, toccata's en kenmerkende muziekvormen uit Bach's tijd. Dat zijn dan vooral dansvormen, schrijft Maria Martinez Ayerza, groepslid, arrangeur van deze compositie in het tekstboekje. In zijn exploraties toont Bach zijn veelzijdigheid. "Humor, emotie, orde, gratie, kracht - alles vindt zijn plek in de Goldberg-variaties!", aldus Maria Martinez.
Ik kan daar alleen maar mee instemmen maar er aan toe voegen dat dit ook voor het arrangement geldt. Interessant is dat tijdens een recent optreden van Seldom Sene in de Spiegelzaal, voorafgaand aan het Zondagochtendconcert in het Concertgebouw, door hen opgemerkt werd dat echt vijf musici nodig zijn om deze bewerking te kunnen uitvoeren. In de toelichting bij de cd wordt dit verduidelijkt. Door het wat geringe bereik van de blokfluit bleken 5 musici nodig om geen wijzigingen in de compositie aan te brengen, een bijna absolute voorwaarde voor het kwintet bij hun arrangementen. In het bijzonder de toccata variaties hebben een groot bereik en vereisen dus de inzet van alle musici. Gelukkig kan Seldom Sene beschikken over een uitgebreid en kwalitatief hoogstaand instrumentarium en bovenal uitmuntende musici.

Dertig verschillende variaties van de hand van Bach, maar ook de dames variëren wat. Op het eerste gezicht al is het verschil in blokfluiten groot. Zeker wanneer je een heel bescheiden sopranino ziet naast een meer dan menshoge sub-contrabasblokfluit. Een mevrouw die naast mij stond in de Spiegelzaal vroeg mij bijna ontsteld wat voor instrument dat toch was. Het ziet er indrukwekkend uit en het klinkt natuurlijk ook heel anders. Veel afwisseling en contrasten dus, waarbij de vijf dames hun virtuositeit ook duidelijk vertonen.
Het mooie apocriefe verhaal dat de Goldberg-variaties zouden zijn gecomponeerd om de slapeloosheid van graaf Hermann Carl von Keyserlingk aan het Saksische hof in Dresden te verlichten schoot in mijn gedachten bij het beluisteren van zoveel levendigheid die allesbehalve slaapverwekkend is. Als ervaringsdeskundige kan ik zeggen dat deze muziek en zeker deze uitvoering veel te interessant en aantrekkelijk is om bij in slaap te vallen.

Er zijn heel veel uitvoeringen en zelfs veel arrangementen van de Goldberg-variaties te beluisteren op cd of op internet. Voor puristen is deze versie voor blokfluitkwintet wellicht een gruwel maar voor mij geeft dit arrangement nog meer kleur aan de compositie. Ik hoop in de toekomst nog vaak naar de Goldberg-variaties van Seldom Sene te luisteren, maar zal ook mijn cd met de uitvoering van Trevor Pinnock nog geregeld in de cd-speler leggen.

___________________
Op zaterdagavond 2 december a.s is de cd-presentatie van Seldom Sene met de integrale uitvoering van de Goldberg-variaties in de Amstelkerk in Amsterdam.

index