CD-recensie
© Gerard van der Leeuw, januari 2019
CD 1: CD 2: CD 1: Thies Roorda (fluit en altfluit), Daniel Esser (cello), Gerda Ockers (harp), Harry Starreveld (basfluit, fluit en piccolo), Johan Kracht (viool), Machiko Takahashi (altfluit, basfluit, fluit en piccolo), Rien de Reede (fluit en altfluit), Ernst van Tiel (dirigent) CD 2: Peter Masseurs (trompet), Jacques Meertens (klarinet), Jan Spronk (hobo), Rien de Reede (fluit en altfluit), Thies Roorda (fluit en piccolo), Willy Goudswaard (slagwerk), Attacca Percussion Ensemble: Cor Links, Hans Raaymakers, Hans Verweij, Peter van Horik, Ruud Diederiks, Willy Goudswaard Attacca ATT 2018157 • 78' + 53 • (2 cd's) |  |
Onder de titel Fascinated by a Single Tone verscheen onlangs een fascinerende dubbel-cd met werk van Isang Yun (1917-1995) en Giacinto Scelsi (1905-1988). Ik had het me niet direct gerealiseerd en het is - de opnamen zijn voorbeeldig geremasterd - ook niet te horen, maar dit zijn registraties van vroeger datum. Ik kwam daar pas achter toen ik in het tekstboekje las: 'All pieces were prepared for the recording in close contact with Isang Yun'. Toen dacht ik: maar Yun is toch allang dood? De Yun-opname dateert dan ook uit 1989, met uitzondering van Etude 5 die speciaal voor deze cd in 2018 werd opgenomen.
De Scelsi-opnamen dateren uit 1993-94, maar ook daar is een werk speciaal in 2018 vastgelegd: Quays. In beide gevallen dook fluitist Thies Roorda - aan wie het werk van Yun is opgedragen - na al die jaren daarvoor opnieuw de studio in.
 |
Isang Yun (1917-1995) |
Geen enkel misverstand erover: dit zijn essentiële opnamen. Bovendien hebben de beide componisten nog niets aan actualiteit ingeboet. Daar is allereerst de Koreaan Isang Yun, een componist die na uiterst aangrijpende jaren - Yun werd zowel door de Japanners als de Zuid-Koreanen gemarteld en kwam pas uit een Koreaanse gevangenis na internationale protesten van zo'n 200 musici, waaronder Stravinsky, Ligeti, Stockhausen, Britten, Dallapiccola, Henze, Kagel, Klemperer en Karajan - uiteindelijk in Duitsland rust vond. Schitterende muziek, waarin Yun een synthese wist te bereiken tussen de muziek van zijn geboorteland en de moderne westerse muziek. Yun studeerde o.a. bij Boris Blacher en Josef Rufer, een leerling van Schönberg. Veel van Yuns muziek heeft, als die van Scelsi een filosofische taoistische of zen achtergrond.
Graaf Scelsi D'Ayala Valva (1905-1982), een Siciliaanse edelman van Spaanse afkomst, werd bekend als de componist, dichter en filosoof Giacinto Scelsi. Als componist maakte hij een enorme ontwikkeling door die grofweg liep van het bruïtisme en het symbolisme, via Skrjabin en Schönberg (Scelsi had ondermeer les van Walter Klein, een leerling van Schönberg), naar een soort meta-muziek die Scelsi naar eigen zeggen geopenbaard werd en die hij liet noteren door een assistent. Scelsi trok zich steeds meer terug en leefde als een monnik. Kenmerkend is zijn uitspraak: 'Ik schrijf nooit over mijzelf of over mijn muziek en ik verstuur ook geen foto's. U zult deze dan ook in geen enkel concertprogramma in Italië of daarbuiten aantreffen. Ik kan u evenwel een tekening geven gelijk ik bij dit soort verzoeken al eerder deed, het is mijn symbool. Het kan als een soort zen-symbool worden geduid of als de zon boven de horizon, of als een grote nul met een streep eronder. Hoe men wil.'
 |
Giacinto Scelsi (1905-1988) |
Geheel in overeenstemming met de titel van deze dubbel cd hadden beide componisten een grote fascinatie voor die ene toon. Een toon die werelden oproept, ruimte krijgt, omspeeld wordt, oscilleert, een tweede en derde dimensie krijgt.
Yun: 'Terwijl in de Europese muziek de opeenvolging van tonen gaandeweg leven krijgt en een enkele toon relatief abstract kan zijn, leeft bij ons de enkele toon al voor zich. '. Scelsi: '. de toon en de derde dimensie daarvan, de diepte, is de muziek zelf.' Cirkelen veel composities van Yun rond één enkele toon, Scelsi schreef zelfs een orkestwerk waarvan de delen gebaseerd zijn op één toon: de de Quattro pezzi su una sola nota uit 1959.
Van beide componisten zijn vooral werken met veel blazers opgenomen. Horen we van Yun vrijwel zijn complete kamermuziek met fluit, ook van Scelsi horen we voornamelijk werk voor soloblazers. Over de uitvoering ervan kan ik kort zijn: voorbeeldig. Wat fluitisten als de al genoemde Thies Roorda, maar ook Rien de Reede, Harry Starreveld en Machiko Takahashi aan samenspel laten horen, is werkelijk verbluffend. Op de Scelsi-cd schitteren dan weer onder anderen de klarinettist Jacques Meertens, de hoboïst Jan Spronk en de trompettist Peter Masseurs. Op de Scelsi-cd worden de werken voor blazers mooi omlijst door Scelsi's I Riti uit 1962, zijn enige werk voor slagwerkensemble.
Zoals gezegd is dit is een voorbeeldige, zelfs bloedmooie uitgave. Ook het bijbehorende tweetalige (Nederlands en Engels) cd-boekje verdient alle lof. Niet alleen zijn toelichtingen van Rien de Reede en Bas van Putten zeer ter zake, we vinden hier ook een groot aantal mooie foto's. Zo behoort een cd te worden uitgegeven!