CD-recensie
© Gerard Scheltens, augustus 2020
Nico Muhly/Sven Helbig/Zhou Long: Celloconcert (Three Continents) Jan Vogler (cello), WDR Sinfonieorchester o.l.v. Cristian Macelaru; Mariinsky Orchestra o.l.v. Valery Gergiev (Sjostakovitsj) Sony 19439774942 • 63' • |
Collectieven die samen een kunstwerk maken levert niet altijd een meesterwerk op. Het hinkt altijd op twee gedachten. Enerzijds probeer je een eenheid te smeden uit verschillende stijlen, maar tegelijk wordt van elke kunstenaar verwacht dat de persoonlijkheid sprekend naar voren komt. Dan liever één creatieve geest die zijn eigen karakter dwingend oplegt aan het hele werk, en zich bewust is van waar het vandaan komt en (vooral) waar het naar toe gaat.
Er zijn uitzonderingen en we hoeven niet eens terug te gaan naar de 19de-eeuwse F.A.E.-sonate van Brahms, Schumann en Dietrich om geslaagde voorbeelden te vinden.
Het opdrachtwerk voor de Dresdner Musikfestspiele 2019 (wereldpremière op 18 mei van dat jaar) was een 'wereldwijd' celloconcert voor Jan Vogler, de intendant van het festival. Het werd geschreven door drie componisten, elk uit een land dat voor Vogler veel te betekenen heeft: Nico Muhly uit de VS, zijn nieuwe thuis, Sven Helbig uit Duitsland, zijn land van herkomst, en Zhou Long uit China, waar Voglers vrouw vandaan komt, de violiste Mira Wang.
Waar de componisten geen ander thema gevolgd hebben dan 'drie continenten' zou je een hutspot van stijlen verwachten, een supereclectisch drieluik van stukken die net zo goed apart kunnen worden uitgevoerd, maar dat valt mee. Bij alle aanzienlijke verschillen van herkomst en stijl valt wel degelijk een samenhang te ontdekken tussen de drie samenstellende delen.
Eclectisch en 'postmodern' (als we dat stijlkenmerken mogen noemen) is het werk ondertussen zeker. Elk van de drie delen, in de traditionele volgorde snel-langzaam-snel, duurt ongeveer 10 minuten. Het resultaat is een toegankelijk concert met voor de solocello een centrale rol die door elke componist ietsje anders wordt ingevuld.
De Amerikaanse componist Nico Muhly (1981) kennen we uit Carré van de vergeetbare muziek die hij componeerde en arrangeerde voor de ontstellend eendimensionale theaterbewerking die Ramsey Nasr in 2019 maakte van Thomas Manns gelaagde Der Tod In Venedig. Dat gaf weinig hoop, maar in het eerste deel van dit concert, Cello Cycles, blijkt Muhly wel degelijk een kleurrijke en subtiele instrumentatie te kunnen maken in een bijna onophoudelijk geagiteerde orkestrale context. Op de manier van een barokconcert plaatst hij de solist als primus inter pares in een afwisselende reeks variaties op herhalende akkoorden vol verrassende doorkijkjes waarbinnen de cello zijn eigen markante lijn beschrijft.
Het langzame deel Aria van de Duitser Sven Helbig (1968) is voor mij het hoogtepunt van dit drie-in-één concert. De cello heeft een langademige, zingende lijn die toewerkt naar een hartstochtelijke climax tegen een sfeerrijk klankdecor dat zijn basis vindt in de lagere strijkers.
Zhou Long (1953) baseerde voor het derde deel de titel Tipsy Poet op het Lied van acht onrustige dronken dichters, een verhalend gedicht van de Chinese dichter Du Fu (712-770) dat helaas niet in het cd-boekje staat afgedrukt, maar dat we al sinds 2007 kennen van Yo-Yo Ma. Het vertelt over een clubje dichters dat al drinkend steeds baldadiger wordt. In de cellotoon horen we hints van de ‘guqin’, een Chinese citer met zeven snaren. In een kleurrijke, opgewonden sfeer wordt van de solist veel technische brille gevraagd.
We moeten afwachten of dit werk in zijn complete vorm een repertoirestuk kan worden. Misschien gaan de afzonderlijke delen elk een eigen leven leiden. In elke geval zorgt Jan Vogler voor een briljante, klankrijke en virtuoze uitvoering, weet hij er een eenheid van te maken en levert ook het WDR Sinfonieorchester onder Cristian Măcelaru een opwindende prestatie.
De cd is aangevuld met Sjostakovitsj’ introverte, diepgravende Tweede celloconcert, voor mij het hoogtepunt van zijn concertante werken. De tempi zijn in deze live-uitvoering aan de hoge kant, maar dat doet geen afbreuk aan Voglers bedachtzame verfijning en mooi gearticuleerde spel. Hij wordt helaas niet erg geholpen door Gergiev, die in de zaal aan de Gendarmenmarkt dit varkentje wel even wilde wassen zonder zich iets aan te trekken van de introspectieve kanten van dit veelzinnige werk. Het resultaat is een nogal doordeweeks spel door het fameuze Mariinski-orkest. Beetje jammer voor de op hoog niveau spelende Vogler, die beter had verdiend.