CD-recensie

© Gerard Scheltens, oktober 2014

Bernard Haitinks vruchtbare samenwerking met het orkest van de Beierse omroep is alweer toe aan de derde cd-uitgave, na een opmerkelijke Mahler IX en Bruckner V. Aan Die Schöpfung was hij na 1958 nooit meer toegekomen, om geen andere reden dan: 'het kwam niet op mijn weg', zoals hij aan Niek Nelissen vertelde. Waarschijnlijk had het toenmalige beleid bij het Concertgebouworkest, dat de muziek uit de barok- en klassieke periodes steeds meer aan de 'specialisten' toeschoof, er ook iets mee te maken. Dat een 'generalist' als Haitink ook in dit repertoire wel degelijk iets te vertellen had, werd voor het gemak vergeten.

Toen Haydns scheppingsoratorium in 2011 eindelijk wel op zijn weg kwam, was dat in Chicago. Haitink leidde daar een aantal bejubelde uitvoeringen van The Creation, met de Engelse tekst. Twee jaar later in München ging hij uiteraard met de Duitse versie aan de slag. Het werd toch weer anders dan in Chicago, mede doordat de andere taal een iets andere ornamentiek dicteert. "Ik vind het altijd heerlijk om een werk dat ik al een keer heb gedaan weer vanuit een nieuwe partituur met een frisse blik te lezen", zei Haitink tegen Nelissen (in het boek[1] dat in vijftien dialogen meer inzicht geeft in dirigent, persoonlijkheid, interpretatie en muziek dan menige "in depth"-biografie, maar dit terzijde).

We weten uit ervaring hoe Haitink een partituur steeds opnieuw uitvindt. Zijn Beethoven-opnamen met het London SO zijn de klinkende bewijzen van zijn streven de traditie te herijken. Een nog helderder klankbeeld, zorgvuldige detaillering, minder vibrato en hogere, energieke tempi, van muziek waarmee hij kan lezen en schrijven, waren de resultaten. Haitinks karakteristieke 'eigen' klankbeeld bleef daarbij onverlet, evenals zijn belangrijkste eigenschap: het leggen van grote verbanden, het trekken van spanningsbogen die je vasthouden van begin tot eind.

De toon wordt al meteen gezet met een indrukwekkend en sfeervol orkestraal Die Vorstellung des Chaos met een doordracht gebruik van de dynamische contrasten. Zo schept Haintink orde in de chaos. In het volgende recitatief presenteert zich Hanno Müller-Brachmann als Raphael, waarna het koor zich laat horen in Und der Geist Gottes schwebte auf der Fläche des Wasser. Als vervolgens Mark Padmore uitpakt met de fraaie aria Nun schwanden vor dem heiligen Strahlen hebben we in een klein kwartier al een rijtje highlights van deze uitvoering te pakken: de 84-jarige dirigent, met een ferme greep op de materie maar altijd bereid om zijn inzichten bij te stellen, de vocaal soepele en zeer tekstbewuste Padmore, en het alert reagerende Beierse topkoor, ingezeept door de bekwame Peter Dijkstra. De bas-bariton Müller-Brachman is de enige die bij mij wat aarzeling teweegbrengt. Zijn stem is diep en sonoor, maar hij zou zijn vibrato wat kunnen beheersen en er zijn momenten waarop ik zijn bijdrage, juist ingebed in de lenige orkestklank, aan de logge kant vind. Eigenlijk klinkt deze 44-jarige ouder dan hij is. Blijft nog over de Zweedse sopraan Camilla Tilling, die als een gevoelige aartsengel Gabriel haar opwachting maakt in Mit Staunen sieht das Wunderwerk . Ook bij haar soms een vibrato dat niet altijd spoort met het strakke orkest, maar de stralende innigheid van haar vertolking is belangrijker. En als zij en Müller-Brachmann in het derde deel als Adam en Eva Holder Gattin! Dich zur Seite zingen, beleven we het roerende hoogtepunt van de cd. Daarvoor, in het tweede deel, hoorden we al het terzet In holder Anmut stehen waarin de drie solostemmen prachtig mengen met het orkest. Dat laatste speelt met een prachtige toon, door de opname mooi uitgebalanceerd tussen blazers en strijkers.

Deze opname, kort voor kerstmis 2013 live gemaakt in de Münchener Herkulessaal, kan gemakkelijk opboksen tegen de toppers-van-tot-nu-toe. Daarvan zijn er trouwens veel. Ik denk aan Harnoncourt (DHM, 2003), René Jacobs (HMC, 2008) en helemaal aan de andere kant van het spectrum Karajan (DG, 1968) en Bernstein (DG, 1986, met ditzelfde koor en orkest), beide met een verzameling supersolisten. Ik ga voor Haitink.

____________________________
Niek Nelissen: "Als je het een beroep kunt noemen" - Gesprekken met Bernard Haitink over zestig jaar dirigeren

index