CD-recensie
© Gerard Scheltens, juli 2021
Rediscovered (Gerhard) Hamm: 6 Clavierstücke in Liedform, op. 18 - Bagatellen op. 12 - Etude uit Characterstücke für Klavier op. 15 (Karel) Hamm: Schetsen voorde Jeugd - Romanze Camiel Boomsma (piano) |
Wereldberoemd te Venlo! 500 composities heeft Gerhard Hamm (1835-1904) op zijn naam staan. Zijn zoon Karel Hamm (1876-1937) tikte af bij 350 opusnummers. Zo'n grote productie van vrijwel volkomen vergeten werken maakt stil, zoveel arbeid waarvan niets beklijft. Vader en zoon waren zeer actief in alle denkbare genres: veel koormuziek, kamermuziek, orkestwerken, onder meer voor harmonieorkest. Gerhard Hamm componeerde alleen al 149 orkestwerken. Zoon Karel heeft zelfs een opera Sara gemaakt plus twee operettes De Boschkat en De Meikoningin van Geleen. De eerstgenoemde werd in Kaapstad opgevoerd toen prinses Juliana daar in 1936 op bezoek was. Hoe H.K.H. ervan genoot blijft onvermeld.
Ook aan Gerhard Hamm ging de roem niet voorbij. De Amsterdamse Liedertafel Euterpe bekroonde in 1868 zijn compositie Goeden nacht, waarna heel Venlo uitliep voor een optocht met fakkels en kaarsen te zijner ere. Het bisdom Haarlem begiftigde hem met een eerste prijs voor een driestemmige mis.
Gerhard Hamm volgde een vioolopleiding in zijn geboortestad Trier en werd daarna organist en muziekleraar in Echternach in Luxemburg. Hij kwam omstreeks 1860 naar Venlo, waarschijnlijk omdat zijn vrouw daarvandaan kwam. Hij werd leraar aan de plaatselijke Rijksnormaalschool. Al gauw was hij directeur van het Philharmonisch Gezelschap en van de Liedertafel Orpheus. In 1871 richtte hij het Gemengd Koor op. Hij was ook corresponderend lid van de Nederlandsche Toonkunstenaars Vereniging. In 1873 was hij de grote man achter een muziekfestival waarbij in alle hoeken en gaten van Venlo werd gezongen en gespeeld.
De carrière van Karel Hamm weerspiegelt die van zijn vader. Hij studeerde piano in Keulen aan het conservatorium en vervolgens was hij directeur en dirigent van precies dezelfde Venlose instituties waarover zijn vader de leiding had gehad. Verder richtte hij de nuziekscholen in Venlo en Eindhoven op. Hij deed wat koren in de Duitse grensstreek erbij en stond ook voor het orkest in Tegelen dat de beroemde passiespelen aldaar begeleidde. Verder valt te melden dat hij hield van Wagner en Puccini, terwijl het vermoeden rijst dat zijn vader vooral Mendelssohn en Schumann tot zijn helden rekende.
Dat vermoeden is gebaseerd op slechts enkele pianostukken. Wat we horen is maar een piepklein deel van het levenswerk van beide heren Hamm. Pianist Camiel Boomsma kwam op hun spoor doordat een nazaat hem deze bladmuziek gaf. Hij was, schrijft hij in de liner notes, "struck by the delicacy and narritive power".
Daarmee kan ik het wel eens zijn. Niemand zal beweren dat hier heel oorspronkelijke genieën eindelijk als doornroosjes zijn wakker gekust. Vader en zoon waren onmiskenbaar epigonen, maar tegelijk vakbekwame componisten die als kinderen van de romantische 19de eeuw in staat waren aantrekkelijke muziek te schrijven waarnaar je vaker kunt luisteren zonder je te vervelen. Ik heb met plezier geluisterd en deze muziek verdient het om Venlo's grenzen te doorbreken.
Boomsma's inzet is sympathiek: hij speelt met zorg, smaak en levendigheid. Het is ook navolgenswaard, want er zijn heel wat 19e-eeuwse toonvinders die erop wachten dat het stof van hun muziekpapier geblazen wordt. Werk aan de winkel dus voor pianisten die platgetreden paden willen mijden.
Een paar opmerkingen. Boomsma speelt de stukken van beide componisten door elkaar. Gefunden (passende titel!) en de Bagatellen van Gerhard Hamm zijn verspreid over de hele cd en worden meermaals onderbroken door de Schetsen voor de jeugd van zijn zoon. Je moet dus goed opletten om deze componisten van elkaar te onderscheiden. Ik heb het idee dat het talent van de vader wat groter is dan dat van de zoon. Zijn gevoelige, Schumanneske, stukjes hebben vaak een aantrekkelijke 'twist'. Een mooi voorbeeld is track 12: Nun bist du mein uit opus 18 en een fraaie afsluiting is track 17: de 'Etude uit opus 17. Bij de meer rechttoe-rechtaan muziek van zijn zoon ontbreken zulke momenten. Maar zoals gezegd: bij zo'n kleine doorsnede van hun oeuvres is de conclusie misschien voorbarig. Met zijn Schetsen voor de jeugd had Karel waarschijnlijk een pedagogisch doel.
Verder heb ik op enkele momenten de indruk dat de stemmer nog eens zijn best had mogen doen op de klank van de Chris Maene Concert Grand 284 concertpiano. Die is overigens mooi opgenomen en staat goed in de ruimte.
Hulde aan Camiel Boomsma voor het doen herleven van twee kleine meestertjes.