CD-recensie

 

© Gerard Scheltens, november 2017

 

Adès: Arcadiana op. 12 - Pianokwintet* - The Four Quartets op. 28

DoelenKwartet, Dimitri Vassilakis (piano)*

Opname: 27 juni - 2 juli 2016, Jurriaanse Zaal, De Doelen, Rotterdam

Cybele SACD 261603 • 58' • (sacd)

 

Toen in 1997 de debuut-cd Life Story uitkwam op EMI met kamermuziek van de in 1971 geboren Thomas Adès (niet meer leverbaar) verraste het dat er een jonge componist verscheen die volop en gretig gebruik maakte van wat de traditie en de muziekgeschiedenis te bieden hadden, zonder nostalgisch of "neo" over te komen, in een modernistische en hoogst persoonlijke stijl. Hier manifesteerde zich al direct een sterke muzikale persoonlijkheid. Sindsdien is Adès' ster alleen maar gestegen en geldt hij als een vooraanstaande Britse componist, een 'moderne klassieker'. Jan de Kruijff besprak in 2007 de eerste opname van zijn pianokwintet door het Arditti Quartet dat dit werk in 2001 ten doop had gehouden met de componist aan de piano. Inmiddels bestaan er meer opnamen van. Dat pianokwintet biedt niet zozeer verrassingen naar de vorm - want Adès houdt zich hier aan de klassieke vormleer - maar wel qua inhoud. Zijn toontaal verraadt respect voor de traditie die door de pianokwintetten van Schumann, Brahms en Franck is geijkt, maar is tegelijk onvoorspelbaar en individueel.

Adès' eerste strijkkwartet Arcadiana is uit 1994. De naam zegt het al: de sfeer is arcadisch, pastoraal. De zeven delen hebben allemaal iets met water, wat aan sommige titels te zien is: Venezia notturna (I), Auf dem Wasser zu singen (III), L'Embarquement pour Cythère (V), Lethe (VII). Sfeervolle, kleurige impressies die in al hun verfijningen en nuanceringen visuele associaties oproepen, en dat niet alleen dankzij een nadrukkelijke verwijzing naar de rococoschilder Watteau.

Het tweede kwartet is vierdelig, want The Four Quartets op. 28 uit 2010 vormen in feite één werk van ruim een kwartier. Ook hier verwijst Adès naar de beeldende kunst, want de titels verwijzen naar De vier tijden van de dag , een reeks van vier schilderijen van Corot uit 1858. Ze hangen in de Londense National Gallery. Na de ijle tonen van Nightfalls wordt Morning Dew hoorbaar gemaakt door middel van druppelende pizzicati, waarna in Days de eentonigheid van de dag wordt voorgesteld door een aangehouden gesyncopeerd morsesein in C van de tweede viool. In The Twenty-fifth Hour, waarin de tijd zichzelf 'overschrijdt', wordt de thematiek van het voorafgaande samengevat. Als ik het zo opschrijf lijkt het bijna expliciet 'beschrijvende' muziek, maar net als bij Arcadiana gaat het om beeldende impressies in een min of meer pastorale sfeer.

Adès is een meester in vormbeheersing. Zijn muziek kun je eclectisch noemen doordat hij geraffineerd gebruikmaakt van allerlei stijlcitaten, en soms ook (in het pianokwintet) letterlijk Mozart, Schubert en Elgar citeert, maar tegelijk is hij heel beeldend en altijd herkenbaar in zijn onvoorspelbaarheid.

Het DoelenKwartet, dat in het pianokwintet samenwerkt met Dimitri Vassilakis, solopianist van het Ensemble Intercontemporain, heeft een prachtige cd gemaakt met een optimaal begrip van de vele nuances in Adès werk. Ze steken de normatieve opname van exact ditzelfde programma door het Calder Quartet (Signum) beslist naar de kroon.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links