CD-recensie

 

© Emanuel Overbeeke, maart 2017

 

Hommage à Pierre Boulez

Dérive II - Anthèmes II - Mémoriale - Le marteau sans maître* - Dialogue de l'ombre double - Messagesquisse

Michael Barenboim (viool), Jussef Eisa (klarinet), Hilary Summers (alt), West-Eastern Divan Orchestra, IRCAM
Dirigenten: Pierre Boulez* en Daniel Barenboim

Live-opname: april 2010, Staatsoper Unter den Linden, Berlijn*; juli 2012, BBC Proms, Londen

DG 479 7160 • 2.22' • (2 cd's)

   

Kwaliteit heeft een tol, zeker als je purist bent. Je muziek komt, ook na je dood, in handen van musici uit een andere sfeer die het interpreteren met hun bril. Pierre Boulez hoort tot de componisten die de eeuwigheid dus dit lot hebben verdiend. Toen hij nog maar pas componeerde, was hij voor uitvoeringen van zijn werk afhankelijk van zichzelf en vrienden die meestal musiceerden in een stijl die hem beviel. Inmiddels zijn we een halve eeuw verder en heeft Boulez in zijn laatste dertig jaar gezien dat zijn werk ook wezenlijk anders kan worden uitgevoerd. Zijn muziek is kortom veel rijker dan gedacht en weerlegt soms de clichés uit zijn begintijd. Deze dubbel-cd toont die verrijking in al zijn voor- en nadelen, zeker als men Barenboims uitvoeringen vergelijkt met de enige van Boulez op deze dubbel-cd (een niet eerder uitgebrachte live-opname, een van de laatste van de componist als dirigent). Voor Barenboims West-Eastern Divan Orchestra was zo te horen niet alleen Boulez' muziek nieuw, maar ook muziek van dit soort. (Het orkest speelt veel vaker klassieke en romantische muziek.) De klank mist duidelijk de lenigheid en de ontspannen toon van Boulez' laatste opname met zijn eigen gezelschap, Ensemble Intercontemporain. De handtekening van Boulez zit meer in de klankschoonheid dan in de cadans.

Klinkt dit misschien als kritiek, Barenboim verandert het in een compliment, met name in de uitvoeringen van turbulente passages, zoals die in Messagesquisse en vooral Dérive II. Hij is meer een man voor romantische crises dan voor klassiek evenwicht en de spanning van een concert komt de opwinding zeer ten goede. Barenboim is minder thuis in Franse elegantie en impressionistische verfijning, maar belicht goed de donkere krachten in zijn Franse vriend. Daarmee ontkracht hij de stelling van sommigen dat bij Boulez in zijn composities vanaf 1965 (en dat zijn alle werken die Barenboim hier leidt) de wildheid het enigszins zou hebben afgelegd tegen de siertuin. Vooral Dérive II wordt, als de individuele musici opgaan in een geheel, een zeer bruisend stuk. Staan in de ensemblestukken de individuen voorop, dan is het resultaat echter wisselend. Of deze musici worstelen met de materie of dat Barenboim hen laat worstelen, blijft onduidelijk.

Geen gemengde gevoelens zijn er bij die composities waarin een solist centraal staat die ook een carrière verdient buiten dit orkest. Goed is de klarinettist Jussef Eisa in Dialogue de l'ombre double. Beter is de fluitist Guy Eshed in Mémoriale, een schitterende in memoriam compositie ter nagedachtenis van de fluitist Lawrence Beauregard. Nog beter is violist Michael Barenboim, zoon van Daniel. Hij is beter dan zijn vader omdat hij de muzikale turbulentie van papa veel beter kan verenigen met een klassiek instinct dat deze muziek ook nodig heeft. Naast Anthèmes 2 voor viool en elektronica maakte hij ook opnamen van solowerken van Bach en Bartók plus Anthèmes I van Boulez voor viool zonder elektronica (hier besproken) en het Vioolconcert van Schönberg (alleen als download beschikbaar) die duiden op zijn grote beheersing van een breed repertoire.

Op de vragen ooit aan elkaar gesteld wat zij van elkaar geleerd hadden, luidden de antwoorden: Boulez leerde van Barenboim de vrijheid in het dirigeren, Barenboim van Boulez de zin voor structuur in schijnbaar ongrijpbare vormen. Boulez blijft ook na deze cd de betere dirigent, maar Barenboim heeft deze muziek wel begrepen. Alle opnamen werden gemaakt tijdens BBC Proms concerten in 2012; op elk concert was een werk van Boulez gecombineerd met een symfonie van Beethoven. Dat duidt op een visie: Boulez is de Beethoven van onze tijd. Als men weet dat Beethoven de Boulez was van zijn tijd, zeker als men de tijd van na Beethoven in ogenschouw neemt, getuigt dat van begrip voor de muziek van Boulez en de betekenis ervan voor de muziekcultuur van na Boulez.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links