CD-recensie
© Aart van der Wal, augustus 2022
Mozart: Symfonie nr. 38 in D, KV 504 (Praagse) Voríšek: Symfonie in D Gewandhausorchester Leipzig o.l.v. Herbert Blomstedt |
De concertprogramma's van Herbert Blomstedt zijn al jarenlang regelmatig een mengeling van (over)bekend en (iets) minder bekend repertoire (o.a. de orkestwerken van Berwald en Nielsen staan bij hem regelmatig op de lessenaars), een aanpak die hij ook op zeer hoge leeftijd (hij is inmiddels 95) niet heeft opgegeven. In die zin verschilde hij aanmerkelijk van Bernard Haitink (1929-2021) die zich op hoge leeftijd tot het repertoire beperkte dat hij zeer goed kende. Kortom, bij Blomstedt is op dit vlak vaak iets interessants te beleven. Zo ook in het Gewandhaus in Leipzig, waar Blomstedt het gelijknamige orkest voorging in de overbekende ‘Praagse' van Mozart en de Symfonie in D van de zeker niet op ieders lippen liggende Tsjechische componist Jan Václav Voríšek (hij werd geboren in Praag op 11 mei 1791 en overleed op 19 november 1825 in Wenen).
De connecties binnen dit gekozen concertprogramma liggen voor de hand: Mozart schreef zijn Symfonie nr. 38 KV 504 voor uitvoering in Praag (vandaar de bijnaam 'Praagse'), waar Voríšek werd geboren in hetzelfde jaar waarin Mozart in Wenen overleed. En, ook niet onbelangrijk, de beide symfonieën staan in dezelfde toonsoort, in D-groot. Maar er is nog een belangrijk dwarsverband te vinden, al merkt de cd-koper daar verder niets van: dat dit concertprogramma speciaal werd samengesteld met het oog op de daarop volgende tournee van het orkest naar Tsjechië, vooral bedoeld als hommage aan de dirigent Václav Neumann, die in 1920, dus precies een eeuw eerder, in Praag werd geboren en in 1995 in Wenen overleed. Neumann heeft het Gewandhausorchester vaak en met groot succes gedirigeerd, vanaf 1964 als chef-dirigent en tevens ‘Generalmusikdirektor' van de opera in Leipzig. Beide verbintenissen duurden evenwel slechts kort, want kort na de met veel geweld gepaard gaande inval van het Warschaupact in Tsjecho-Slowakije in 1968, die rigoureus een einde maakte aan de zo hoopvol begonnen Praagse Lente, legde hij zijn functies in Leipzig neer.
Maar er is ook nog een verbintenis tussen die ‘Praagse' symfonie en Leipzig, want daar verbleef Mozart in het voorjaar van 1789 en hij de gelegenheid waarnam om in het (oude) Gewandhaus onder zijn leiding een concert te geven, waarbij ook het openingsdeel van die 'Praagse' klonk. Dat concert werd overigens slechts bezocht, want in de nabij gelegen Opera ging… Le nozze di Figaro!
Dan Jan Václav Voríšek (1791-1825), die slechts één symfonie schreef, weliswaar nog vervuld van het Weens classicisme, maar wel vol ‘Sturm und Drang', waardoor het in 1823 gecomponeerde werk vaak in verband wordt gebracht met Beethovens eerste twee symfonieën, waarvan diens tweede, toevallig of niet, eveneens in D-groot staat genoteerd, een werk dat Voríšek overigens zeer goed kende: hij dirigeerde het stuk zelf, op 18 april 1819, tijdens een door de Weense Gesellschaft der Musikfreunde georganiseerd concert. Het was ook Beethoven die, toen hij vernam dat Voríšek ernstig ziek was, zijn eigen lijfarts naar hem toe stuurde, al mocht het niet baten.
Die associatie met Beethoven mag er dan wel zijn, toch leunt de symfonie van Voríšek in idiomatisch opzicht even dicht tegen die zijn vriend Schubert (die evenals Voríšek al jong overleed) aan, zij het dat het kruidige Scherzo in d-klein in de symfonie van Voríšek zonder Beethovens invloed feitelijk ondenkbaar is.
De ‘Praagse' behoort tot het ‘ijzeren' repertoire en verrassingen zitten er dus niet meer in. Daar kan zelfs het fenomenaal spelende Gewandhausorchester onder de zéér geïnspireerde Blomstedt niets aan veranderen, maar zeker in combinatie met de symfonie van Voríšek is dit album zeker niet te versmaden, al bestaan er van die enige symfonie meerdere uitstekende uitvoeringen, waaronder die door het English Chamber Orchestra onder Charles Mackerras (Philips).
Blomstedt koos voor voortvarende tempi, de syncopen en accenten werden terecht scherp aangezet, de soepele fraseringen zijn als een zonnetje, en de uitgelezen dynamiek en ritmiek onderstrepen nog eens het avontuurlijke karakter van deze uitvoeringen. Het Duitse muzieklabel Accentus ten slotte zorgde voor een fraaie vastlegging van deze live-gebeurtenis.