CD-recensie

 

© Aart van der Wal, oktober 2019

 

Ten Holt: Canto Ostinato (bewerkt voor acht saxofoons* door Stefan de Wijs)

Nederlands Saxofoon Octet
Cobra 0074 • 70' •
Opname: april 2019, Cunerakerk, Rhenen

 

Simeon ten Holt (1923-2012) heeft eens over zijn 'Canto Ostinato' opgemerkt dat het werk 'zichzelf schreef'. Zoals hij ook heeft beweerd dat hij aan het stuk werkte zonder te beseffen dat daarin sterke raakvlakken te vinden waren met de uit Amerika overgewaaide 'minimal music'. Het is terug te vinden in zijn memoires: 'Het woud en de citadel', verschenen in 2009 (ISBN 978-9050-1897-29).

Nadat hij het af had liet hij het drie jaar in de kast liggen, bevreesd als hij was dat het in brede kring op onbegrip zou stuiten. Misschien werd ook wel minachting zijn deel omdat het - anders dan van Ten Holt gewend - volkomen tonaal was geconcipieerd. De partituur ziet er 'gewoon' uit (dus zonder de meest uiteenlopende grafische voorstellingen of andere rare tekens à la Stockhausen), terwikl de harmonische opbouw zo 'klassiek' is als het maar zijn kan. Het enige echt afwijkende van de 'norm' is de tijdsduur: men kan het zo lang of zo kort maken als men wil.

'Canto di Ostinato' is opgetrokken uit 106 secties bestaande uit een of meer maten van een of van twee tellen. Als we voor Beethovens Diabelli-variaties ook het begrip 'secties' hanteren (dat durf ik best), dan zien we een vergelijkbaar beeld: alle secties (hier in strikte variatievorm) worden - op een enkele uitzondering na - herhaald. Ze staan ook in een vaste volgorde, al houdt hierbij de vergelijking met Beethovens op. 120 uiteraard op.

Eerst in april 1979 ging het stuk in première in de Ruïnekerk in Ten Holts woonplaats, het kunstenaarsdorp Bergen. Hoewel het jammer werd gevonden dat toen niet voldoende geld bij elkaar kon worden geschraapt om 'Canto Ostinato' in zijn oorspronkelijke gedaante uit te voeren: het werden geen vier piano's, maar drie, aangevuld met een orgeltje.

Niet helemaal tevreden met het klinkende resultaat heeft Ten Holt er na die gedenkwaardige uitvoering nog verder aan gesleuteld, waarna de triomfmars kon beginnen. Het overkwam Ten Holt wat ook eerder Arvo Pärt overkwam: de atonale of dodecafonische stukken raakte hij bij wijze van spreken aan de straatstenen niet kwijt, maar het volkomen tonale, meanderende 'Canto Ostinato' werd na verloop van tijd een enorm succes. De opmars begon in de avond van 1984 in het toenmalige Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht en omdat het stuk zo lang kon duren als men wilde, hadden musici en publiek tot aan het ochtendgloren zich erin vastgebeten. Daar werd het ook voor de eerste maal opgenomen, waarna 'Canto Ostinato' in de meest uiteenlopende bezettingen werd uitgevoerd (we hebben er meerdere van besproken). Zoals er later ook de onherroepelijke navolgers kwamen die het commerciële succes roken.

Het is misschien niet te geloven, maar het gebeurde echt: Ten Holt kreeg in 2001 voor het eerst als 'klassieke' componist de Gouden Plaat. Er waren toen maar liefst 15.000 cd's van het opus over de toonbank gegaan. Tien jaar later kwam er zowaar een film: 'About Canto', geregisseerd door Ramón Gieling en hier besproken. Daarin vertelden verschillende muziekliefhebbers hoezeer 'Canto Ostinato' hun leven had veranderd.

Mijn leven heeft 'Canto Ostinato' zeker niet veranderd. Ergo, ik heb er eigenlijk niets mee, maar dat neemt niet weg dat deze uitvoering door het Nederlands Saxofoon Octet een waardig plekje verdient in het nog steeds groeiend aantal opnamen (en bewerkingen) van het stuk. Wie 'Canto Ostinato' een warm hart toedraagt moet dit nieuwe album zeker kopen. Het is het meer dan waard. Bovendien is het een ideaal slaapmutsje zonder nare bijwerkingen...

__________________
* twee sopraan-, twee alt-, twee tenor-, twee baritonsax.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links