CD-recensie

 

© Aart van der Wal, februari 2017

 

Tanejev: Pianotrio in D, op. 22

Rimski-Korsakov: Pianotrio in c (voltooid door Maximilian Steinberg)

Leonore Piano Trio: Tim Horton (piano), Benjamin Nabarro (viool), Gemma Rosefield (cello)

Hyperion CDA68159 • 78' •

Opname: januari 2016, All Saints' Church, East Finchley, Londen

 

Ik beweer niet dat de Sergej Ivanovitsj Tanejev (1856-1915) een betere componist was dan Nikolaj Rimski-Korsakov, maar afgaande op deze beide pianotrio's zou je bijna denken van wel. Tanejev was niet alleen een leven lang bevriend met zijn veel beroemder landgenoot Peter Iljitsj Tsjaikovski, maar bovendien een fervent voorvechter van diens composities, en dan met name de pianoconcerten die hij in zijn rol als pianist met grote betrokkenheid ten doop hield. Merkwaardig genoeg is daarvan in Tanejevs compositiestijl maar weinig terug te vinden, want die staat nogal ver af van de gloedvolle lyriek en passie die de muziek van Tsjaikovski zo kenmerkt en hem tot zijn grootste werken heeft gebracht. Tanejev speelde zijn troeven liever uit in geraffineerd contrapunt en een naar het compacte neigende stijl. Hij had weinig op met de romantische uitweidingen, hoezeer die ook in zijn tijdsbeeld pasten. Hij leek in dat opzicht meer op een in artistiek opzicht goed ontwikkelde wereldburger dan op zijn componerende collega's die muzikaal met hun zielenroerselen bijna te koop liepen. Hij had inhoudelijk weinig gemeen met het Machtige Hoopje, waarvan Mili Balakirev zo ongeveer het boegbeeld vormde en met de overige vier leden César Cui, Modest Moesorgski, Alexander Borodin en Nikolaj Rimski-Korsakov een 'nieuwe richting' wilde inslaan: naar de nationalistisch getinte muziek die vrij was van 'vreemde' invloeden. Daar moest de kosmopolitisch ingestelde Tanejev niets van hebben. Zo bezien was hij ook in het grotere verband een 'Einzelgänger' die het liefst zijn eigen weg ging. Vergeleken met zijn grote vriend Tsjaikovski is de muziek van Tanejev zeker minder uitdagend, minder 'op de rand' en zijn de ideeën niet altijd even briljant. Hij moet, zo schreef Rimski-Korsakov in zijn autobiografie, veel tijd en moeite hebben gestoken in alleen al de voorbereiding van een nieuw werk. Zo liet hij bij voorkeur eerst de meest uiteenlopende fuga's en canons los op allerhande thema's voor een nieuw werk alvorens zich serieus daaraan te zetten. Rimski-Korsakov zag als bezwaar van een dergelijke intensieve 'droge' voorbereiding dat dit gemakkelijk kon uitmonden in een net zo academisch droge manier van componeren. Dat hiervan in de praktijk echter niets valt te merken blijkt onder meer uit het Pianotrio uit 1907. Trouwens, Rimski-Korsakov gaf zelf later toe dat de muziek van Tanejev juist overstroomde van pure schoonheid en expressie. Het is net zo tegendraads als de muziek dat vaak kan zijn.

Zijn precies tien jaar eerder ontstane Pianotrio vond Rimski-Korsakov maar zozo. Ik citeer uit zijn autobiografie: 'Ik componeerde een strijkkwartet in G en een Trio voor viool, cello en piano in c. Die laatste compositie bleef onvoltooid, en beide werken toonden mij dat kamermuziek niet mijn stiel was. Ik besloot daarom ze niet te publiceren'. Tegenover zijn vriend Kroeglikov had hij het over zijn Pianotrio als 'alleen maar een ruwe schets, waaraan ik nu begin te schaven'. Thuis bij vrienden probeerde hij verschillende delen uit, maar gelukkiger werd hij er niet van. Integendeel, hij bleef ontevreden. Er kwam maar geen dubbele maatstreep. Zijn schoonzoon, Maximilian Steinberg was over het werk meer te spreken en zorgde uiteindelijk voor een stilistisch fraai geproportioneerde voltooiing. Wat daarbij vooral opvalt is het broeierig romantische en overwegend ernstige karakter van het werk. Ik daag eenieder uit het verschil aan te tonen tussen wat Rimski-Korsakov neerschreef en wat Steinberg er ten slotte van maakte.

Bij het Britse Leonore Piano Trio draait het om natuurlijkheid en spontaniteit, mede gedreven door de stuwende expressieve kracht van de pianist Tim Horton. Hij is - en moet dat ook zijn - de primus inter pares. De caleidoscopische stemmingswisselingen worden door het ensemble bijzonder raak getroffen. Intensiteit en concentratie gaan broederlijk hand in hand, de technische afwerking is vlekkeloos. De expressieve finesse verslapt geen moment, terwijl timing en spanningsopbouw sterk bijdragen aan dit zonder reserves uitzonderlijk positieve beeld. Groots spel dat groots is opgenomen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links