CD-recensie
© Aart van der Wal, maart 2019
Bach: Cellosuites nr. 1-6 BWV 1007-1012 Lucia Swarts (cello) |  |
In 1936 begon de Spaanse cellist Pablo Casals (1876-1973) aan het vastleggen van Bachs zes cellosuites: eerst de nummers 1 en 2, in 1939 gevolgd door de overige vier. Plaats van handeling: de studio van EMI aan het Londense Abbey Road. Daarmee zette hij deze stukken feitelijk op de wereldkaart, want spoedig daarna stonden de schellakplaten bij talloze liefhebbers in de kast (met als extra bijzonderheid dat die eerste opnamen van Casals nog steeds verkrijgbaar zijn, zij het nu uiteraard op cd en uiteraard 'remastered'). Uit dat pionierswerk van Casals (want dat was het in die eerste jaren zonder enige twijfel) groeide de traditie van een romantische speelwijze die pas werd doorbroken nadat de historiserende uitvoeringspraktijk een stevige voet aan de grond had gekregen.
We kunnen dus in de interpretatie van Bachs cellosuites twee duidelijk verschillende stromingen herkennen: de traditioneel romantische en de historiserende, al zijn er uiteraard ook vertolkingen die zo ongeveer het midden houden tussen het een en het ander. Het spel van de Nederlandse celliste Lucia Swarts valt duidelijk in de tweede categorie. Dat blijkt niet alleen uit de keuze van de instrumenten: de 'basse de violon' (Egidius Snoeck, Brussel ca. 1715) voor de suite nr. 5, de'violoncello piccolo' (Marcus Snoeck, Brussel ca. 1730: de gebroeders Snoeck waren bekende cellobouwers) voor nr. 6 en voor de overige vier suites een barokcello van Pieter Rombouts, Amsterdam 1710. Instrumenten dus die dicht bij Bachs tijdperk (1685-1750) zelf staan. De strijkstok (uiteraard een barokmodel) is van Luis Emilio Rodriguez en van heel wat jongere datum: 1985. Maar een replica hoeft speltechnisch en klankmatig niet af te wijken van het origineel.
Swarts cellospel is van grote schoonheid, waarin een belangrijke plaats is ingeruimd voor diepzinnige exploraties. Wat dit laatste betreft is de vijfde suite zeker de meest verheven toetssteen en dan is dit grandioze wisselspel tussen licht en schaduw binnen de strikt gehouden barokke contouren ronduit overweldigend. Wie had overigens anders verwacht van deze vroegere leerlinge van Anner Bijlsma (die eveneens voor een uitmuntende vertolking in de inmiddels 'authentieke' traditie zorgde)? Bovendien hoef ik slechts haar zes eerdere, eveneens sublieme uitvoeringen op cd in herinnering te roepen van cellosonates en celloconcerten van Italiaanse componisten, naast negentiende-eeuwse stukken voor cello en piano, met als voorlaatste cd 'The Italian origins of the violoncello' (hier besproken).
Maar net zo belangrijk als het esthetische karakter van dit spel is haar benadering van deze unieke muziek: zonder gekunsteld expressieve omwegen, maar vloeiend gefraseerd, ritmisch gekruid dansant (het betreft immers barokke dansvormen!) en bovendien een fijnzinnig oor voor de ontwikkeling van de harmonische onderbouw (waar de toehoorder heel veel plezier aan kan beleven). Het retorische discours ontvouwt zich zo vanzelfsprekend dat alle aandacht uitgaat naar de muziek en niet naar de vertolkster. Het komt mij voor dat dit eigenlijk het grootste compliment is dat een musicus kan worden gegeven. Daar komt nog iets bij: de door Guido Tichelman in de Koepelkerk in Renswoude (een bekende opnamelocatie) gemaakte registratie sluit perfect aan bij Swarts visie op deze suites. En dan te bedenken dat de discografie inmiddels ruim 200 opnamen telt, er ruim 80 gedrukte edities van deze werken zijn verschenen en dat het aantal bewerkingen zo langzamerhand ontelbaar is. Er is geen twijfel over: Lucia Swarts mag zich met dit eminente spel koesteren in de hoogste regionen. Tot besluit verwijs ik graag naar de website All of Bach, waar zij niet alleen Bachs Eerste cellosuite speelt, maar ook daarover een boeiende toelichting ten beste geeft (klik hier voor de documentaire van twintig minuten).