CD-recensie

 

© Aart van der Wal, juli 2014

 

Sor: Grande Sonate op. 25 - Sonate op. 15b - Grand Solo op. 14 - Grande Sonate op. 22

Ricardo Gallén (gitaar)

Eudora EUD-SACD-1401 • 75' • (sacd)

Opname: mei-juli 2013,
Iglesia de San Miguel, Cuenca (Spanje)

www.eudorarecords.com

   

In de achttiende eeuw ontstond de sonatevorm. Toehoorders hadden in de muziek aanknopingspunten nodig, zeg maar een beetje orde in een overigens veelal denkbeeldige chaos. Misschien leek voor velen in de periode die daaraan voorafging (de barok) een muziekstuk meer op een fantasie dan op een hecht geconcipieerd werk, maar wie zijn oor langs de lat van de renaissance en de barok te luisteren legt, zal met mij constateren dat het alleszins meeviel: componeren was ook in die tijd bepaald geen prijsschieten, en al helemaal niet waar het de préludes, toccata's, inventies, fuga's, varaties en niet te vergeten de vele dansvormen betrof, die eveneens volgens een bepaald model konden uitwaaieren. Wie in die muziek geen of onvoldoende structuur wist te ontdekken moest de oorzaak eerder bij zichzelf dan bij de muziek zoeken.
Toch bood de sonatevorm (maar ook het rondo) wel degelijk meer houvast. Hoewel al sinds Beethoven er hevig aan werd en nog wordt getornd, heeft het model zich bewezen als een ware rots in de muzikale branding. Zozeer zelfs dat het ook vandaag nog door componisten wordt toegepast.

De Catalaan Fernando Sor (1778-1839) was er bijzonder mee ingenomen, getuige de op deze nieuwe sacd vastgelegde vier sonates (de Grand Solo op. 14 mag wat mij betreft best Sonate worden genoemd, met een hoofdletter!), die keurig zijn gemodelleerd naar de sonatevorm à la Haydn: expositie, ontwikkeling en recapitulatie zijn zo scherp afgebakend dat het zelfs op een keurslijf lijkt waarin Sor zich vrijwillig liet hijsen, maar dat is alleen de buitenkant: wat binnen dat model gebeurt, speelt zich af in het domein van de (opperste) creativiteit.
Misschien - ik waag het erop om het hier neer te pennen - is het belang van de sonatevorm vandaag nog wel belangrijker dan toen hij ontstond en alom werd toegepast: ons hedendaags muziekonderwijs op de basisschool ligt immers al jaren volkomen op zijn gat en in de media lijkt vluchtigheid het doorslaggevende recept te zijn. Geduld moet volgens mij worden geleerd, het komt niet vanzelf, maar we zijn geleidelijk aan, misschien zelfs wel ongemerkt, in een zapcultuur verzeild geraakt waarbij geduld geen issue is. Serieus luisteren naar een mooi stuk muziek heeft plaatsgemaakt voor muzak, voor muzikaal behang. De sonatevorm helpt - naar ik vermoed ook onbewust - om in het brein de touwtjes toch aan elkaar geknoopt te krijgen.

Fernando Sor dus, die in een aantal van zijn werken voor sologitaar de sonatevorm onverkort toepaste. De in totaal vijf sonates die rond 1800 ontstonden (de Fantasie op. 30, waarvan de finale eveneens in sonatevorm is gecomponeerd, ontbreekt op deze uitgave die met 75 minuten toch al ruim bemeten is), zijn - let op de periode van hun ontstaan - qua stijl duidelijk haydenesque (Haydn stierf in 1809), wat overigens iets heel anders is dan gemakzuchtige navolging van deze grote Weense klassieker. Dat blijkt wel uit de gedurfde harmonische ontwikkeling die Sor direct na de expositie al in gang zet en de gedurfde modulaties die hij daarop laat volgen.

De Spaanse gitarist Ricardo Jesús Gallén Garcia, geboren in Linares in 1972, is een groot gitarist en hoog gewaardeerde docent aan het Franz Liszt-conservatorium in Weimar. Wat hij hier uit zijn Arnoldo García (naar een Fabricatore uit ongeveer 1820) weet te toveren is pure klankmagie. De greeptechniek is volmaakt, de klankkleuren zijn uiterst genuanceerd en gedifferentieerd, hij kan zijn instrument naar hartenlust laten zingen en kent ook in het mezzoforte alle denkbare subtiliteit. Meerstemmigheid lijkt hem op het lijf geschreven, met een helderheid die groot respect afdwingt. Gitaarspel van deze orde schept voor de luisteraar onvermoede klankpanorama's. De opname brengt dit grandioze spel zonder enige verdere tussenkomst de huiskamer binnen. U zit thuis eerste rang. Leuk dat het opnameteam een hoofdtelefoonversterker heeft gebruikt van Nederlandse makelij. De naam van de maker zal menigeen bekend voorkomen, Rens Heijnis.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links