Soler: Concert voor twee orgels nr. 1 in C - nr. 2 in a - nr. 3 in G - nr. 4 in F - nr. 5 in A - nr. 6 in D.

Maurizio Croci en Pieter van Dijk (orgel).

Brilliant Classics 93763 • 72' •

 

 

 

---

De in het Spaanse Montserrat opgegroeide Padre Antonio Soler (1729-1783) liet een enorm oeuvre na, waaronder niet minder dan 120 (forte)pianosonates (hij was in dit opzicht een stevige 'concurrent' van de Italiaanse componist Domenico Scarlatti) en ettelijke missen, hymnen, motetten en psalmen.

Zijn uit 1777 stammende 'Seis Concertos de dos Organos Obligados' lijken in zoverre merkwaardig dat er toentertijd op het Iberische schiereiland weliswaar meerdere kerken over twee orgels beschikten, maar dat de grote afstand tussen die twee, gevoegd bij de akoestische grillen van de kerkruimte, het een ware heksentoer maken om met goed fatsoen concerten voor twee orgels uit te voeren. Niet minder merkwaardig is dat Soler voor deze concerten is uitgegaan van maar liefst vijf octaven (GC-g"'), een omvang die op de nu nog bestaande kerkorgels in Spanje, Portugal en Italië niet wordt aangetroffen.

De Spaanse musicoloog Beryl Kenyon de Pascual diepte echter een advertentie uit 1791 op waarin een 'bijzonder orgel' te koop werd aangeboden. Het was in 1774 gebouwd door José Casas en bestond uit twee pijpwerken en twee klaviaturen, tegenover elkaar geplaatst. Bovendien beschikte het instrument over vijf octaven en een zij het eenvoudige zwelkast (in die tijd een noviteit). De registratiemogelijkheden van dit orgel vinden we deels ook terug in Solers manuscript, dat wordt bewaard in de Escorial-bibliotheek. Pascual had het orgel gebouwd voor Infante Don Gabriel, die een zeer bedreven organist moet zijn geweest en veel moet hebben opgestoken van zijn leraar Antonio Soler. Het ligt al met al voor de hand dat deze concerten voor twee orgels daadwerkelijk door hen zijn uitgevoerd.

Kortom, dat orgel houdt niet alleen verband met Don Gabriel, maar al evenzeer met Soler. De eerder gehoorde opvatting als zou Soler de octaafomvang van de fortepiano in gedachten hebben gehad bij het componeren van zijn orgelconcerten lijkt sinds Kenyons ontdekking dus niet langer houdbaar te zijn.

De orgelstukken zelf zijn aangename luisterstukken zonder al te veel pretenties. Nee, Soler was bepaald niet de Spaanse Buxtehude of Bach. Maar virtuoos zijn ze wel, met name in de variatiedeeltjes. Maurizio Croci en Pieter van Dijk bedienen zich van smaakvolle registraties die deze werkjes zonder meer recht doen, al zou wat meer sprankeling in met name de variatiedelen niet hebben misstaan. De beide orgels van de S. Giacomo nel Carmine kerk in Imola zijn mooi en intiem vastgelegd.

In het cd-boekje zijn de technische eigenschappen en registratiegegevens van de door Franz Zanin in 1993 gebouwde instrumenten voor met name de orgelkenners goed inzichtelijk gemaakt.