CD-recensie

© Aart van der Wal, februari 2011

Liszt: Tristia S 723c (bewerking van La vallée d'Obermann voor viool, cello en piano) - Die Zelle in Nonnenwerth S 382 (bewerking voor viool en piano) - Romance oubliée S 132 (voor viool en piano) - Elegie nr. 1 S 130 (voor cello en piano) - Elegie nr. 2 S 131 (voor viool en piano) - Elegie nr. 3 S 134 (La lugubre gondola) (voor cello en piano)

Smetana: Pianotrio in g, op. 15

Trio Wanderer

Harmonia Mundi HMC 902060 • 73' •

De omslag van het cd-boekje toont ons de vrolijke gezichten van de leden van het Trio Wanderer (Jean-Marc Philips-Varjabédian, Raphael Pidoux en Vincent Coq), maar het programma geeft er allerminst aanleiding toe: het is treurigheid alom.

	Franz Liszt

Franz Liszt (1811-1886) componeerde zijn eerste elegie (met als subtitel 'Schlummerlied im Grabe') in 1874 naar aanleiding van de dood van zijn dierbare vriendin Marie de Moukhanoff-Kalergis. Het stuk werd tijdens een herdenkingsconcert in Weimar op 17 juni 1875 voor het eerst uitgevoerd, toen nog in de versie voor viool, piano, harp en harmonium. De tweede elegie, opgedragen aan zijn biografe Lina Ramann, ontstond in 1877. Het is evenals de eerste elegie een kortdurend juweeltje, maar in tegenstelling tot haar voorganger wat minder zwaarmoedig van karakter. 'La lugubre gondola', oorspronkelijk voor piano geschreven maar hier uitgevoerd in de versie voor cello en piano is een naargeestig stemmingsbeeld uit (waarschijnlijk) 1885 dat een gondelvaart naar de Venetiaanse begraafplaats suggereert. Liszt verbleef in de winter van 1882/83 in het Venetiaanse Palazzo Vendramin bij Richard en Cosima Wagner, waar hij getuige was van de noodlottig verlopende ziekte van zijn schoonzoon (Wagner overleed daar op 13 februari 1883). De zetting voor cello en piano is een variant van de tweede versie van 'La lugubre gondola'.
Rond 1880 bewerkte Liszt tweemaal een al eerder gemaakt arrangement voor pianotrio van 'La vallée d'Obermann'. 'Tristia' verwijst niet zozeer naar Ovidius, maar naar Berlioz (diens bundel treurmuziek bij de toneeldrama's van Shakespeare).
'Die Zelle in Nonnenwerth' is geïnspireerd op Liszts verblijf in de zomers tussen 1841 en 1843 met Marie d'Agoult en hun drie kinderen in het seculiere klooster Nonnenwerth op een eiland in de Rijn. Het beeld is weer overwegend somber en weerspiegelt de tekst van het gelijknamige lied van Felix Lichnowsky: 'Maria, komme wieder!' Marie had al in 1841 besloten om zich op termijn van Liszt af te wenden (ze waren niet getrouwd). De negende(!) versie uit 1883, in de bewerking voor cello en piano, heeft als titel 'elegie'.
De 'Romance oubliée' voor viool en piano schreef Liszt in 1880, als herinnering aan het vergleden tijdperk van de Romantiek. Hij had het materiaal al in 1848 beproefd in een romance, die op zich weer een bewerking was van een reeds vroeger geschreven lied.

	Bedrich Smetana

Bedrich Smetana (1824-1884) voltooide zijn Pianotrio op. 15 in november 1855, twee maanden na de dood van zijn eerste dochter Bedriska, die nog geen vijf jaar oud, een aanval van roodvonk niet overleefde. Het driedelige werk is kort samengevat een wanhopige schreeuw in consequent g-klein, dat tijdens de première op 3 december van dat jaar geen enkele bijval opriep. Toch had Smetana met 'bekentenismuziek' in de vorm van een 'elegisch trio' de toon gezet voor latere, soortgelijke trio's van onder anderen Dvorák, Tsjaikovski, Rachmaninov en Sjostakovitsj. De verbintenis tussen het trio en de elegieën van Liszt is overigens niet ver gezocht, integendeel. Liszt was misschien wel een van de zeer weinigen die het Pianotrio van Smetana op zijn juiste waarde wist te schatten, toen hij er tijdens zijn bezoek aan Praag in augustus 1856 voor het eerst kennis mee maakte.

Ik kan mij niet herinneren van het Trio Wanderer ooit een interpretatieve of technische misslag te hebben gehoord en dat is ook nu niet anders. Het is een geweldig ensemble dat deze stukken 'hautnah' komt en alleen al gemeten naar toonvorming en articulatie zijn gelijke nauwelijks heeft. De in de bekende Teldex Studio in Berlijn in september 2009 gemaakte opname toont weer de grote klasse van Harmonia Mundi's opnameteam. Ondanks het overwegend sombere karakter van deze muziek is dit een cd om te koesteren.

index