CD-recensie

 

© Aart van der Wal, november 2016

 

Jeffrey Roden: Threads of a Prayer Vol. 1

Twelve prayers - Untitled 10 pieces - The passing of a king - The many latitudes of grief - Untitled quintet #2 - Untitled quintet #3 - Leaves

Bennewitz Quartet, Szymon Marciniak (contrabas), Sandro Ivo Bartoli (piano), Wolfgang Fischer (pauken), Johannes Kronfeld (trombone)

Solaire Records 3 • 2.21' • (2 cd's)

Opname: mei 2016, Reitstadel. Neumarkt i.d. Oberpfalz

http://thebigtreemusic.com/

 

"I work with the intention of providing a specific experience for both myself and listener. The intention of the experience is material and spiritual; to involve the mind and soul of myself and the listener in a connection with ourselves, each other, and the place from which the music begins, from its own source and eventual existence. It is generally constructed of repetitions and silences relying on the ability of the musician to create a space from which they themselves are both absent and present. When this absence and presence are in balance, great beauty is created." - Jeffrey Roden

Geldt dat niet evenzeer voor Mozart, Beethoven, Webern, Bartók? Geldt dat feitelijk niet voor alle muziek? Het toont aan hoe moeilijk het is om als scheppend kunstenaar en in dit geval als toondichter oorspronkelijkheid in woorden te claimen. Het wordt anders als de daad bij het woord wordt gevoegd, zij het dat originaliteit een niet minder lastig begrip is. In de zin van een kunstwerk dat geheel en al zijn eigen kenmerk draagt, zich van al het voorgaande en tegenwoordige duidelijk onderscheidt en zich dus niet kan of wil beroepen op het reeds bestaande. Om mij tot de muziek te beperken: het is in strikt objectieve zin een onmogelijke opgave. De tonen zijn er sinds eeuwen, zij vormen aldus het eeuwige vertrekpunt en nooit het eindpunt.

Het wordt er niet gemakkelijker op om Jeffrey Roden ergens in te kaderen, tussen te plaatsen, wat in beginsel zou pleiten voor zijn oorspronkelijkheid. Zijn losse tonen oorspronkelijk? Is het ontbreken van een 'thematisch verhaal' oorspronkelijk? Roden lijkt net als Morton Feldman te componeren: niet volgens logisch uitgezette lijnen, niet volgens een vooraf bedacht concept, maar vanuit het beeld dat de componist schrijft als in een proces dat zich uitsluitend voortbeweegt in de tijd, zich misschien wel mede door de tijd laat leiden. Het is niet het thema en zijn ontwikkeling die de compositie bepalen, maar het 'componeren in de tijd' als middel en doel. Dat levert, merkwaardig of niet, per saldo een tijdloos beeld op, een tijdloze compositie, met de tijd alleen nog aanwezig in het onderbewustzijn. Er is geen stuwende kracht die een bepaalde richting uitwijst, er is geen herhaling vanuit een thematisch gevlochten geheel. Terwijl, paradoxen genoeg, het voor de musici een niet geringe opgave moet zijn om deze muziek überhaupt over het voetlicht te brengen. Niet omdat die zo complex van aard is (zij is zelfs eenvoudig te noemen), maar omdat voor hen de tijdfactor nu juist wel bepalend is: de muziek wordt mede gevormd door de gecomponeerde stilte tussen te noten; en die stilte is daardoor evenmin willekeurig als de noten dat zijn.

Er is wel expressie, maar niet of nauwelijks ontwikkeling. Evenals bij Arvo Pärt is er slechts een kern van enige noten (die niet dicht bij elkaar hoeven te liggen, akkoorden zijn van schaarse signatuur), de gehele opzet is minimalistisch, de inhoud (mogelijk denkbeeldig) religieus. Zo bezien is het Pärt ten voeten uit. In de pianoklanken kunnen zelfs imitaties van klokjes, van belletjes (in Pärts eigen woorden 'tintinnabulum') worden herkend, maar zonder de 'religieuze wijding' die Pärts werk (ook het instrumentale) 'na de omslag' zozeer typeert. Héél dicht bij Pärts idioom van de verglijdende schaal en tijd staat Rodens 'Untitled Quintets' en 'Leaves', naar mijn gevoel ook de beste stukken op deze cd, gezamenlijk goed voor zo'n driekwartier muziek. Het is meanderende muziek, zich traag voortslepend van het onbestemde naar het onbestemde, zo op het oog doelloos en verloren in de ruimte.

Deze muziek heeft een sterk problematische kant die het mij moeilijk valt er positief over te oordelen. Wat ik in hoge mate mis en wat ik de nucleus van goede muziek beschouw is de differentiatie in zowel het horizontale (melodie) als het verticale (harmonie), maar ook in de ritmiek. Het voelt aan als stilstaand water, met slechts incidenteel een kleine rimpeling. Hiermee vergeleken is Pärt zelfs interessant (om het over Feldman maar helemaal niet te hebben: hij kan een Vioolconcert schrijven dat je bijna een uur aan je stoel nagelt).

Roden doet je ook beseffen hoezeer een Anton Webern zijn tijd vooruit was en het begrip originaliteit substantiële waarde en betekenis heeft gegeven. Deze twee cd's vol muzikale schaarste staan hier wel erg ver vanaf. Het is mij te schraal, te weinig zeggend, te eenvormig. Het is alles wat muziek in mijn beleving niet behoort te zijn. En dan te bedenken dat dit pas het eerste deel is van Threads of a Prayer. Nee, de componist Jeffrey Roden heeft mij niet kunnen overtuigen, maar voor u ligt dat misschien heel anders. De opname heeft mij wel overtuigd: een wonder van transparantie en definitie, met een indrukwekkende sonoriteit in het laag. Een compliment ook voor pianotechnicus Christian Niedermeyer die de Steinway D voor Sandro Ivo Bartoli in uitstekende conditie heeft gehouden.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links