CD-recensie

© Aart van der Wal, juni 2022

Het Duitse label TYXart heeft menig fraai album op zijn naam staan, maar ik deze nieuwe uitgave kan ik er niet toe rekenen. Ik schrok al toen ik in het boekje las (en nog geen noot had gehoord) dat Max Reger – ik citeer – ‘freie, brilliante Klavierfassungen' van de op hier vastgelegde twaalf ‘ausgewählte Lieder' schreef. Want dat heeft deze ongekende werkezel nu juist niet gedaan. Integendeel zelfs, hij is uitermate zorgvuldig en uiterst respectvol naar zijn tijdgenoot Richard Strauss met deze liederen omgegaan door afhankelijk van het lied te kiezen voor het behoud van de zangstem, het inventief omspelen ervan of deze juist qua harmonische en melodische textuur smaakvol uit te breiden. Als Strauss dergelijke bewerkingen ter hand zou hebben genomen, dan had hij het ongetwijfeld anders gedaan, maar wie niet beter weet kan in Regers hand ook die van Strauss herkennen. Reger, die zich dus volledig dienstbaar heeft getoond aan deze muziek. Later zou Reger in zijn bewerking van liederen van onder anderen Hugo Wolf en Johannes Brahms bepaald voortvarender (of anders gezegd: met meer durf) te werk gaan.

Geen pianobewerkingen dus die als model het predicaat ‘vrij en briljant' verdienen, al is er in dit geval een musicus die zich er nauwelijks iets van heeft aangetrokken, want de Duitse pianist Georg Michael Grau lijkt primair op zoek te zijn gegaan naar het (niet bestaande) vrije en briljante, wat helaas tot gevolg heeft dat hij niet de koers van Reger maar zijn eigen koers vaart. Het is op essentiële punten gedaan met de door Reger gerealiseerde, met name lyrische transitie van zangstem naar piano. Wie zich hierin verder wil verdiepen, verwijs ik graag naar het notenbeeld dat u hier kunt downloaden.

Want Grau verwart het essentiële verschil tussen plasticiteit (in de stemvoering) en souplesse (pianistiek) met een zelfgekozen vorm van vrijheid die in deze bewerkingen de weg naar het karikatuur op een kier zet. Waaruit ook de ongefundeerde omgang met de dynamische gradaties en het overdreven gebruik van het rechterpedaal (beide door Reger gedetailleerd voorgeschreven!) voortvloeit.

Valt er dan nog in de ‘Lieder mit Worten' het nodige te redden? Deels wel, want de Belgische Sheva Tehoval (ze bereikte in 2014 de halve finale van de Koningin Elisabeth Wedstrijd in Brussel) beschikt over een fraaie sopraanstem, maar ze concentreert zich in haar aandeel in dit recital naar mijn smaak te veel op het bekoorlijke, op pure klankschoonheid en daardoor te weinig op de zo essentiële verbeelding en het daarbij behorende, fascinerende spelen met klankkleuren. Merkwaardig genoeg is Grau, anders dan in de solostukken voor piano, als liedbegeleider minder vrij en aldus duidelijk in lijn met Tehovals vocale exploraties, op sommige punten zelfs onderdanig en van weinig fantasie getuigend. Ik kan me niet voorstellen dat zijn spel Tehoval vleugels heeft gegeven. Zo klinkt het in ieder geval niet. Toch wel vreemd, dit zo grote verschil in aanpak tussen de beide delen. Geen idee overigens waaraan het ligt. Nog vreemder is het dat bepaald niet de minsten deze productie hebben ondersteund, waaronder vrienden van Villa Musica, prof. Alexander Hülshoff, prof.dr. Karl Böhmer e.a. Dat het aanzienlijk beter had gekund maakt het extra wrang dat van deze liedbewerkingen nauwelijks opnamen opstaan en juist deze cd die lacune in de meest positieve zin had kunnen opvullen.

Alle liedteksten, ook die betrekking hebben op Regers pianobewerkingen, staan in het boekje keurig afgedrukt behoudens het slotlied, Regers 'Waldeinsamkeit' op.76 nr.3, dat nergens wordt vermeld. Een bonustrack?

index