CD-recensie

 

© Aart van der Wal, april 2013

 

   

Raskatov: Obikhod (voor vier mannenstemmen en strijkorkest) (2002/3) - Praise (voor vier mannenstemmen en klokken [optioneel]) (1998)

The Hilliard Ensemble, Nederlands Kamerorkest
o.l.v. Krystof Maratka

Challenge Classics CC72578 • 49' •

Opname: maart 2011, Concertgebouw, Amsterdam

 

 


De Russische componist Alexander Raskatov (Moskou, 1953) paart verbeeldingskracht aan emotie, een combinatie die op zich nog geen garantie is voor het schrijven van goede muziek, maar gevoegd bij een uitstekend gevoel voor structuur en proportie zijn dit wel de basisingrediënten voor een succesvol bestaan als toondichter. Jaren geleden was dat zijn collega Alfred Schnittke (Engels, 1934-Hamburg, 1998) ook al opgevallen: "Raskatov is een van de boeiendste componisten van zijn generatie." Het was ook Raskatov die in 2006 Schnittkes uit 1997 stammende, onvoltooide Negende symfonie uitvoeringsrijp heeft gemaakt.

Dat hij in het Westen tamelijk bekend is geworden kan voornamelijk worden toegeschreven aan de inspanningen van grootheden als de altviolist Yuri Bashmet, de dirigent Valery Gergiev en ensembles van naam, waaronder Asko|Schönberg en The Hilliard. Wie muzikaal bekend wil worden heeft meestal wel voortrekkers nodig, al moeten de 'onderliggende waarden' dan wel echt goed zijn.

Het op liturgische teksten geënte Obikhod bestaat uit vijf delen (1. Doloroso; 2. Vivo; 3. Affettuoso; 4. Moderato espressivo; 5. Larghetto) en componeerde Raskatov in 2002/03 in opdracht van het Hilliard ensemble en het Stuttgarter Kammerorchester. Het werk beleefde zijn Nederlandse première in maart 2011 in het Amsterdamse Concertgebouw, eveneens met het Hilliard en de strijkers van het Nederlands Philharmonisch Orkest onder zijn concertmeester en artistiek leider Gordan Nikolic, een man die dit soort werken ook durft te programmeren. Het is geen toeval dat Nikolic tevens de artistiek leider is van het Nederlands Kamerorkest.
'Obikhod' verwijst normaliter naar het in de Russisch-orthodoxe kerk gebruikte gezangenboek, maar er is ook een andere verwijzing, naar het hedendaagse kerkliedrepertoire. Verwarrend dus, terwijl Raskatov het nog verwarrender maakt: hij gebruikte teksten uit Trebnik, het Boek der Noden, teksten die met name verband houden met de sacramenten en andere riten en gebeden. Kortom, Raskatov had de titel zorgvuldiger kunnen kiezen: niet Obikhod, maar Trebnik. Waarom hij dat niet heeft gedaan, weet ik niet, maar belangrijker is dat hij de meest uiteenlopende muzikale stijlmiddelen van stal heeft gehaald om in die vijf deeltjes een zo groot mogelijke expressieve variëteit te bereiken. Ingenieus is tevens Raskatovs schrijfwijze voor het strijkorkest. Iets minder ben ik te spreken over de in dergelijke muziek steeds weer opduikende zucht naar het symboliseren van Russische kerkklokken. Kunnen we niet eens één keertje zonder? De componist heeft het duidelijk laten optekenen: dat de muziek dient 'om de kerkakoestiek op te roepen, met zijn karakteristieke echo-effecten en daarbij de illusie van Russische kerkklokken te wekken'. Welnu, de luisteraar wordt wat dat betreft op zijn wenken bediend.

Praise is eveneens vijfdelig: 1. Hymn of the Cherubin; 2. The Lord's Prayer; 3. Gentle Light (an Evening Hymn); 6. Let my Prayer ascend (Psalm 141); 5. The Angel called (Akihostos). Zowel in dit werk als in Obikhod treft de dissonante en compacte schrijfwijze, die menigmaal het discours hel verlicht maar soms ook bewegingloosheid suggereert, eigenschappen die we ook in de muziek van Schnittke terugvinden.

De 'opdrachtgever', het Hilliard Ensemble, bestaande uit de tenoren Rogers Covey-Crump en Steven Harrold, de countertenor David James en de bariton Gordon Jones, levert schitterende vertolkingen af, ze passen bij wijze van spreken als een tweede huid, in Oikhod indrukwekkend bijgestaan door de strijkers van het Nederlands Kamerorkest. We moeten er maar overheenstappen dat we cd's met een speelduur van nog geen vijftig minuten tegenwoordig niet veel meer tegenkomen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links