CD-recensie

© Aart van der Wal, november 2015

Het programma van de NTR ZaterdagMatinee op 15 november van het vorig jaar bood de integrale uitvoering van Zaïs, door velen versleten als een opera, maar in juiste termen een 'Pastorale héroïque' (geen 'Ballet héroqiue', zoals soms ook te lezen valt), gecomponeerd door Jean-Philippe Rameau in 1748. Het libretto stamt van Louis de Cahusac. Dat De Matinee het werk als 'vrijmetselaarsopera' en 'voorloper van Mozarts ' Die Zauberflöte ' betitelde lijkt wat kort door de bocht, maar een feit is wel dat zowel Rameau als Mozart tot de vrijmetselaars behoorden.

Zaïs verhaalt over de genius Zaïs die vermomd als herder pogingen doet om het herderinnetje Zélidie tot de zijne te maken. Zaïs wendt zich tot Oromazès, de vader van Zélidie, om haar eveneens onsterfelijk te maken, opdat hij met haar kan trouwen. Dit is de basis van het op zich nogal dunne verhaal dat evenwel door Rameau een proloog en vier bedrijven met een totale speelduur van ruim tweeënhalf uur waardig werd geacht. De kracht van het stuk schuilt niet in de handeling, maar in de muziek en in het bijzonder de vele dansvormen die Rameau op het werk heeft losgelaten. Ze dansen flitsend en veelkleurig voorbij, de kostelijke sarabandes, gavottes, rigaudons, tambourins en passepieds, zij het met de kanttekening dat de maatvoering veelal stereotiep is met één, twee, drie, vier - één, twee, drie, vier.

Een dag na de uitvoering in het Amsterdamse Concertgebouw was het gehele gezelschap in het kasteel van Versailles om daar, in de Opéra Royal, de uitvoering te geven die u op deze drie cd's staat. Een op zich logische keus, want de tijd lijkt allang voorbij dat aan een (meestal kostbare) studio-opname eerst een aantal live-uitvoeringen voorafging. Zeker de peperdure studio-producties zijn eerder uitzondering dan regel (de onlangs in de studio door Warner opgenomen Aida onder Antonio Pappano is wat dat betreft een uitzondering). Later kan zo'n eenmaal verdoekte live-opname waar nodig elders worden gecorrigeerd, of kan bij meerdere uitvoeringen uit verschillende takes worden gekozen.

Dat omvang en inhoud niet overtuigend met elkaar in overeenstemming zijn hoeft nog niet te betekenen dat het publiek zich enige uren mag vervelen, al zal een geraffineerde (semi)enscenering enigszins kunnen afrekenen met het nogal statische en deels ook schematische karakter van Rameau's 'Pastorale héroique' die van nature minder goed past bij een muziektheater vol vaart, passie en drama; en al helemaal niet als we uitsluitend zijn aangewezen op de cd. Dat neemt niet weg dat het in qua uitvoering van deze Zaïs zeker niet aan inzicht en overtuigingskracht ontbreekt. Er wordt met verve gemusiceerd, de karakters worden met grote levendigheid uitgebeeld en - heel belangrijk - er vallen in deze uitstekend geregistreerde live-uitvoering geen spaanders van betekenis. Les Talens Lyriques weet bovendien goed raad met Rameau's bij vlagen verrassende instrumentatiekunst. De duidelijk hoorbare toneelgeluiden dragen sterk bij aan het realisme van deze voorstelling. Dat alles compenseert weliswaar niet het gebrek aan dramatische progressie, maar er is wel alles aan gedaan om een al te statistisch beeld te vermijden. Met Rousset aan het roer is het historiserende aspect van deze uitvoering uiteraard in uitstekende handen. Voor de goed verzorgde documentatie eveneens niets dan lof, waarmee het, alles bijeengenomen, een uitgave is van een bijzondere signatuur.

index