CD-recensie
© Aart van der Wal, december 2015
Raaff: Waiting for Miss Monroe Laura Aikin (Marilyn Monroe), Dale Duesing (Fox), Helena Rasker (Paula), David DQ Lee (Whitey), Maria Kowan (Eve), Alain Coulombe (Clark Gable), Tom Randle (Joe DiMaggio), John Tessier (John F. Kennedy), Daniel Belcher (Robert F. Kennedy), Hendrickje Van Kerckhove (Norma Jeane) Challenge Classics CC72685 • 48' + 71' • (2 sacd's) |  |
Na Raaff (2004), geschreven in opdracht van De Nationale Opera, kwam Robin de Raaff in 2012 met Waiting for Miss Monroe, een opera in twee bedrijven en zes scènes, in de woorden van de tekstschrijfster Janine Brogt (zij schreef ook het libretto voor Raaff) een 'meditation on the character' (met citaten uit 'Ulysses' van James Joyce en 'Venus and Adonis' van William Shakespeare). "Geen weergave van de werkelijkheid, maar de 'benutting ervan om naar het innerlijk te gaan: naar haar eenzaamheid, haar angsten, haar triomfen, haar demonen," aldus Brogt. Een nogal voor de hand liggende aanpak omdat Monroe haar zielenroerselen niet prijsgaf aan de buitenwereld, zelfs niet aan haar psychiater, maar aan een bandopnameapparaat. Waar gingen de tapes na haar dood naartoe? Naar de FBI die ze nog steeds angstvallig achter slot en grendel bewaart. Niet zo verwonderlijk overigens: aangenomen mag worden dat de banden explosief materiaal bevatten, niet in het minst door de rol die zowel John als Robert Kennedy in haar niet al te florissante bestaan hebben gespeeld. Voor De Raaff was vooral 'de eenzaamheid in de massawereld van de filmindustrie' een interessant gegeven. "Monroe werd ouder, ze voelde de concurrentie van jonge actrices en de druk vanuit de producers om steeds weer komedies te maken, terwijl ze serieuze aspiraties had. Haar pogingen om haar eigen weg daarin te vinden, stoppen abrupt met haar dood. Dat beleef je in deze opera opnieuw."
 |
 |
|
Marilyn Monroe wordt dood in bed aangetroffen |
Kort na haar dood (5 augustus 1962) |
Alle rollen zijn goed tot zeer goed bezet, te beginnen met Laura Aikin die een volkomen geloofwaardige Monroe neerzet. Haar vocalistiek (kun je dit zingen zonder absoluut gehoor? Ik denk het niet) blijkt, naarmate de opera vordert, een regelrechte sensatie en door de wijze waarop zij haar angsten, haar vertwijfeling en haar charmes etaleert, menigmaal doorspekt met een 'hilarische noot', krijgen we een zeer markant, zelfs levensecht beeld van Marilyn Monroe in haar vele wisselende gedaanten. Het enige punt van kritiek geldt het begin van de eerste akte, waarin zij slechts weinig nuances aanbrengt en haar luidkeelse zang althans op mij een vermoeiende uitwerking had. Minder geblèr had naar mijn gevoel juist meer opgeleverd. Met als extra kanttekening dat de toch al slechte verstaanbaarheid er daardoor bepaald niet beter op werd.
Van de manlijke rollen stal wat mij betreft Alain Coulombe als de gladde Clark Gable de show, gevolgd door de countertenor David DQ Lee als de met een spraakgebrek behepte Whitey. Lee gaf daarvan menig fijnzinnig staaltje, zonder daarbij over de schreef te gaan (het is een rol die al vanaf het begin aanspoort tot overdrijving). Glansrollen ook voor Helena Rasker als Paula, Dale Duesing als Fox en Maria Kowan als Eve.
Het is in het tweede bedrijf dat de remmen pas goed losgaan, met een door slaap - en peppillen bijna gevelde Monroe, die - een hopeloze combinatie - al evenmin de drank kon laten staan en daardoor gaandeweg het zicht op de werkelijkheid had verloren. De opkomst van de beide Kennedy's bestigde de rol van Monroe als willig werktuig, als object: ze wordt als een vormloze pop tussen Jack en Bobbie heen en weer geslingerd. Ze zingt aan het einde van een lange gang bijna zielloos "Happy birthday, Mister President', de vier beroemde woorden die vrijwel iedere tv-kijker zich nog wel zal herinneren en die in deze opera de dramatische climax lijken te vormen. Dramatisch in de zin van een wankelend menselijk object dat zo niet psychisch dan toch moreel aan het einde van haar Latijn is en zich nog maar met moeite staande houdt in een wereld van glitter en schone schijn die allang niet meer de hare is. Een object, jawel, want een volwassen leven lang werd ze door de jan en alleman van hogere kringen misbruikt en vervolgens weer gedumpt, om het even of het nu producers, regisseurs, politici of sportlui betrof. Ze zei het eens zelf: "Men kijkt mij aan alsof ik een soort spiegel ben, in plaats van een mens."
 |
Marilyn Monroe tussen Robert (l.) en John Kennedy |
Het is een opera die je moet zien (acteerprestaties, regie, kostuums, belichting en decors waren absoluut de moeite waard) en horen (er wordt op topniveau gemusiceerd). Wie echter aangewezen is op uitsluitend de cd stuit op een niet weg te poetsen probleem: de muziek is voortdurend cerebraal, zij lijkt slechts bij vlagen niet rekenkundig bedacht, vaak zonder veel sfeer en soms nauwelijks geënt op de handeling zelf. Het ontbreekt aan muzikale verbeeldingskracht, er is sprake van teveel stereotiepen en bedenksels die net zo gemakkelijk bij een geheel ander theaterstuk zouden kunnen passen. Alban Bergs Wozzeck lijkt voor De Raaff model te hebben gestaan, maar zonder diens expressieve rijkdom (nog afgezien van de ingenieuze vormstructuur waarin Berg zijn meesterwerk heeft gegoten). Bovendien kan Raaff niet echt 'vocaal' componeren, wat Berg wel kon. Hij heeft er geen gevoel voor, denkt blijkbaar instrumentaal of vanuit de piano. Geen idee, maar van enige melodie die beklijft is geen sprake. Wel moet gezegd worden dat zijn instrumentatie menigmaal uiterst ingenieus is, de voorstelling soms zelfs echt draagt. Maar helaas, dat is op zich onvoldoende om deze opera te 'redden'. De opname is bijzonder geslaagd, zeker in 'surround' dat de luisteraar nog dichter bij de 'live' belevenis brengt. Het samenvattende oordeel: Robin de Raaffs Waiting for Miss Monroe is geen 'Meisterstück'.