CD-recensie
© Aart van der Wal, maart 2018
Pettersson: Symfonie nr. 5 - Symfonie nr. 7 Norrköping Symphony Orchestra o.l.v. Christian Lindberg |  |
Ja, er zijn reminiscenties aan het symfonisch oeuvre van - inderdaad, het lijkt op een mengelmoes - Sjostakovitsj, Rautavaara, Webern, Nielsen en Sibelius, maar toch is Petterssons idioom direct herkenbaar. Omdat het uniek is en getuigt van een grote muzikale persoonlijkheid, een eigenschap die hij deelde met een van zijn grote voorgangers: Jean Sibelius. Muziek die naar de keel grijpt door haar wringende harmonieën en de zich vaak herhalende motieven (een goed voorbeeld daarvan is in de Symfonie nr. 5, figure 43) in een schier eindeloze zoektocht naar iets dat zich niet laat vangen, onbereikbaar lijkt, in een door mens en dier verlaten, kaal landschap, een symfonische 'Winterreise', onherbergzaam tot in zijn verre uitlopers. Het beukt en het kolkt, het is verzengend en verpletterend.
In zijn bespreking van de Zesde symfonie haalde collega Siebe Riedstra (u vindt op onze site meerder besprekingen van het werk van deze in 1980 overleden Zweedse componist, terwijl Gerard Scheltens voor een aanvullende boeiende biografische schets zorgde) een uitspraak aan van Pettersson die tekenend is voor zijn gehele oeuvre: "Iemand heeft ooit beweerd dat ik uit zelfmedelijden componeer. Om de donder niet! (i helvete heller!) Denk je nou heus dat dat wat ik gemaakt heb, denk je echt dat iemand één enkele noot op kan schrijven als hij daar alleen maar daar zit en medelijden met zichzelf heeft? Wat ik overbreng is geen zelfmedelijden, maar uitsluitend informatie."
Die 'informatie' vloeide uit naar 'bekentenismuziek', in noten gegoten biografische schetsen die zich echter niet in iets concreets, in een of ander programma laat vangen, maar die wel degelijk sfeerbeelden oproept met een grilligheid die zich voortdurend in overtreffende trap lijkt te bewegen.
Nog een citaat uit de recensie: "Een leuk leven had hij niet. Hij werd geboren in een dorpje even buiten Stockholm en kwam als kleuter terecht in een sloppenwijk van die stad. Daar woonde het gezin Pettersson in een kelderwoning van twee vertrekken. Koud, vochtig en onder de tyrannie van een alcoholische vader. De kou en het vocht kostten een oudere zuster het leven, en veroorzaakten bij de componist gewrichtsontstekingen die het hem uiteindelijk onmogelijk maakten zijn eigen partituren in het net op te schrijven. Muzikale invallen noteerde hij in het ziekenhuis op drukverbanden. De componist Pettersson relativeert niet, maar duikt gelijk in het diepe. Hij drukt zijn ervaringen regelrecht uit in noten die zwart zien van wanhoop, maar zelfmedelijden is hem vreemd. Zijn muziek is een aanklacht: tegen de vroegtijdige dood van zijn zuster, de ongelijke strijd van zijn moeder, de pesterijen van zijn collega's in het orkest - omdat hij op zijn altviool studeerde in de pauze. Een heldhaftige strijd tegen de grote wereld van een klein ventje met een zelfgemaakte viool. Veertien symfonieën waren het gevolg."
Natuurlijk mogen we ons de vraag stellen of we nog wel een boodschap hebben aan Petterssons miserabele leven en dat zijn weg vond in zijn werk, een vraag overigens die wij ook zouden kunnen stellen bij Richard Strauss' Sinfonia Domestica of Ein Heldenleben. Maar er is die onweerstaanbare grootheid in de muziek die alles verder achter zich laat. Zeker, de aanleiding tot een kunstwerk mag naar de achtergrond verschoven worden, maar de uitkomst is wat ons ten slotte in de ban doet slaanb. Dat geldt in hoge mate voor de symfonieën van Allan Pettersson (1911-1980).
De Zweedse dirigent, trombonist en componist Christian Lindberg (1958) zet zich al jaren in voor het werk van Pettersson. Hij is ermee vergroeid, kent er iedere spelonk van en er zal uiteindelijk de volledige cyclus (14 symfonieën) zijn die volkomen recht doet aan de grote componist Pettersson. Het symfonieorkest van het Zweedse Norrköping bewijst zijn zo bijzondere landgenoot ook in deze nieuwe opname van de Vijfde (1960/62) en Zevende (1966/67) weer alle eer. Indrukwekkend, ontroerend en diep inkervend. Dan is er het Zweedse label BIS dat voor een schitterend klankbeeld heeft gezorgd. Wat een hommage aan een groot componist!