CD-recensie

 

© Aart van der Wal, mei 2008


 

O'Regan: Scattered Rhymes (2006) - Virelai: Douce dame jolie (2007).

Machaut: Messe de Nostre Dame - Douce dame jolie.

Dufay: Ave regina celnostreorum.

Bryars: Super flumina (2000).

Orlando Consort, Estonian Philharmonic Chamber Choir o.l.v. Paul Hilliers.

Harmonia Mundi HMU 807479 • 62' • (sacd)


Dit is een van de fascinerendste cd’s van de laatste tijd. De Britse componist Tarik O’Regan (1978) gebruikte als basis voor zijn compositie ‘Scattered Rhymes’ twee veertiende-eeuwse teksten, waarvan de ene van Engelse oorsprong (de auteur is onbekend) is en de andere is gestoeld op de 'Canzoniere' van Francesco Petrarca (1304-1374). Beide hebben zowel de aardse, zinnelijke als de goddelijke liefde als thema, met de nadruk op de daarmee verbonden conflictstof tussen beide.

Hoewel in ‘Scattered Rhymes’ (genoemd naar Petrarca's 'rime sparse') sterk geprononceerde eigentijdse polyritmiek wordt toegepast en in melodieus en harmonisch opzicht complexe lagen worden opgebouwd die gemeten naar de opgewekte spanningen tussen consonanten en dissonanten een bijzonder soort al even modern aandoende dubbelzinnigheid oproepen, is het werk duidelijk schatplichtig aan de grootse ‘Messe de Nostre Dame’ van Guillaume de Machaut (ca. 1300-1374) die toen al - meer dan zeshonderd jaar geleden! – daarmee een voor die tijd ongelooflijk complex, maar tot op de huidige dag ongekend fascinerend geloofswerk tot stand bracht. Daarin herkennen we een zelfde soort ritmische complexiteit, met vanuit ogenschijnlijk losse, lege kwinten opgebouwde en gestaag ingewikkelder wordende, veelal schurende harmonieën en bijna groteske contrasten tussen enerzijds uiterst spaarzaam vormgegeven passages en anderzijds momenten waarin de geest de materie lijkt te hebben overwonnen. Ik ken geen veertiende-eeuws werk waarin de versieringskunst tot een dusdanig grote hoogte al is ontwikkeld en waarbij zulke extreem hoge eisen aan de vocalistiek worden gesteld. We weten bijna allemaal hoezeer de koorfinale uit Beethovens Negende even ‘onzingbaar’ is verklaard als het Gloria uit zijn Missa Solemnis, maar zo’n vier eeuwen eerder kan wat dit betreft Machaut de eer best wel naar zich toetrekken!

Geen wonder dus dat O’Regan zich door Machaut heeft laten inspireren en dat de ‘Messe’ hem tot welsprekend voorbeeld heeft gediend, maar dan wel met behoud van een strikt eigentijds idioom. We hebben hier dus niet te maken met een componeerstijl zoals die van Arvo Pärt (1935), onze eigentijdse Palestrina, wiens muziek – vergeleken met die van O’Regan – verbleekt tot oeverloos diatonisch gemurmel. Om het over John Tavener (1944) maar helemaal niet te hebben…

De uitvoeringen zijn subliem, ook in de kleinere stukken zoals Dufays 'Ave regina celorum' en Machauts en O'Regans 'Douce dame jolie'. Een alleraardigst miniatuur is zeker Gavin Bryars 'Super flumina' uit 2000. Deze inmiddels 65-jarige Engelse componist en jazzbassist schreef meerdere werken voor onder andere het Hilliard Ensemble, het Trio Medieval en het nationale mannenkoor van Estland.

Het Orlando Consort (countertenor, tenor en bariton) klinkt ook in de talloze uitermate lastige passages bijna hemels, het Estonian Philharmonic Chamber Choir (8 sopranen, 6 alten, 6 tenoren en 7 bassen) onder de in dit repertoire gepokte en gemazelde Paul Hillier excelleert in de kristalheldere polyfonie die deze prachtige werken schraagt.

De Nederlandse première van 'Scattered Rhymes' vond in de Rotterdamse Doelen plaats op 26 april jl, met het Orlando Consort en de Laurenscantorij onder leiding van Wiecher Mandemaker.

De opname is in zowel surround-sound als in gewoon stereo een waar juweel. Dit is een (sa)cd die u eigenlijk niet kunt laten liggen, met zoveel plezierige, verrijkende uren in het vooruitzicht.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links