CD-recensie

 

© Aart van der Wal, november 2005

 

Mozart:

De vroege strijkkwartetten
(nr. 1-13)

Divertimenti KV 136-138

Cuarteto Casals


Harmonia Mundi HMI 9807060.62
• 69' + 76' + 73' • (3 cd's)

Strijkkwartetten

nr. 1 in G, KV 80/73f (1770)   nr. 8 in F, KV 168 (1773)
nr. 2 in D, KV 155/134a (1772)   nr. 9 in A, KV 169 (1773)
nr. 3 in G, KV 156/134b (1772)   nr. 10 in C, KV 170 (1773)
nr. 4 in C, KV 157 (1773)   nr. 11 in Es, KV 171 (1773)
nr. 5 in F, KV 158 (1773)   nr. 12 in Bes, KV 172 (1773)
nr. 6 in Bes, KV 159 (1773)   nr. 13 in d, KV 173 (1773)
nr. 7 in Es, KV 160/159a (1773)        

Divertimenti

nr. 1 in D, KV 136/125a (1772)
nr. 2 in Bes, KV 137/125b (1772)
nr. 3 in F, KV 138/125c (1772)

Van de drieëntwintig strijkkwartetten die Mozart tijdens zijn uitzonderlijk werkzame leven componeerde, ontstonden er twaalf binnen een jaar, tussen oktober 1772 en september 1773 (zijn eerste kwartet, KV 80, werd in maart 1770 geschreven). Dat ze in de concertzaal niet zo populair zijn geworden komt mogelijk door hun doorgaans jeugdige en zonnige uitstraling, de veronderstelling dat het daardoor 'lichtgewichten' zijn en bijgevolg niet in de schaduw kunnen staan van de kwartetten die de rijpere Mozart - na een 'kwartetstilte' van bijna een decennium - afleverde, beginnende bij de zes aan Haydn opgedragen kwartetten (1782-1785).

Het kan niet ontkend worden dat Mozarts borelingen nog een sterk divertimento-karakter bezitten, maar er zijn ook vele momenten aan te wijzen waarin het genie uit Salzburg een geheel andere toon aanslaat en daarbij een donker, gepassioneerd kleurenpalet aan de vier instrumenten ontlokt dat al vooruitloopt op wat in dit opzicht nog gaat komen. We zien dat niet alleen in deze kwartetten, maar ook in andere vroege werken zoals het pianoconcert KV 271, de symfonie (in g-klein!) KV 183 en de opera La finta gardiniera KV 196. Maar los daarvan zijn dit geen werkjes van een nog niet goed in het leven staande beginneling, maar het buitengewoon verbazingwekkende gedachtegoed van een nog maar zeventienjarige jongen uit Salzburg, wiens tweehonderdvijftigste geboortejaar volgend jaar massaal zal worden gevierd.

Het duurde dus nog even voordat Mozart door Haydns muziek de impulsen kreeg die naar de Haydn Kwartetten voerden, maar dat was geen gemakkelijk proces. Mozart schaafde er ongebruikelijk lang aan en hij moet zich daarbij hebben gerealiseerd dat het niet gemakkelijk viel om zich niet alleen de door Haydn bedachte kwartetstijl eigen te maken, maar daaraan ook een zinvol vervolg te geven. Met de Haydn Kwartetten is het ernst geworden met Mozarts kwartetstijl en schrijft hij minder voor de vuist weg. Dat neemt allemaal niet weg dat de 14-jarige Mozart in het adagio van KV 80 een diepzinnige toon aanslaat die je werkelijk niet voor mogelijk houdt en die alleen maar bijdraagt aan de vele raadsels rond deze in alle muziekvormen volkomen thuis zijnde geniale veelschrijver die zo onbarmhartig in die geschiedvervalsende film Amadeus te kijk werd gezet en waaraan de suikerbakkers in Salzburg en elders met hun Mozartkugel nog steeds een klein fortuin verdienen.

Vier jonge musici, sinds 1997 verenigd in het Spaanse Cuarteto Casals, hebben de concertpodia gevonden (of de impresariaten hen...) gevonden en her en der al furore gemaakt. Als ik de vele internationale kritieken mag geloven, en waarom zou ik het niet, heeft het kwartet veel in zijn mars in een breed repertoire dat zowel de klassieke als eigentijdse componisten omvat

Het Casals Kwartet was ook al te gast in het Amsterdamse Concertgebouw, in Londen (Wigmore Hall), New York (Lincoln Center), Bonn (Beethovenhaus), Berlijn (Philharmonie), de festivals in Salzburg en Schleswig-Holstein, maar ook in Japan en Zuid-Amerika. Veel gevraagde muzikale globetrotters die een groot plezier in de muziek demonstreren, maar daarbij blijk geven van grote concentratie. Al met al niet niks.

Het blijkt een bijzonder geslaagde combinatie te zijn: een jeugdig, gloedvol en voortvarend musicerend ensemble dat zich laaft aan de spirituele muziek van de jonge Mozart. Het kwartet zit technisch zeker gezadeld en hoog te paard en levert op deze drie cd's als juwelen fonkelende vertolkingen af die ondanks hun doorgaans diverterende karakter Mozarts Lebensstürme - al zijn die rond 1773 dan nog van bescheiden omvang - scherp profileren. Het Casals Kwartet is bovendien niet scheutig met de (voorgeschreven) herhalingen en dat geeft deze muziek nog extra gewicht. Grote spontaniteit, een sterk ontwikkeld gevoel voor proporties en met hoorbaar groot zelftrouwen belichten ze Mozarts vaak dramatische wendingen in miniatuur op indrukwekkende wijze. De kernwoorden in de uitvoering van deze kwartetten zijn hier gepolijst samenspel, doorzichtigheid, souplesse in de fraseringen en de dynamiek, en goed afgewogen tempi. Soms worden de grenzen opgezocht, zoals in de finale van KV 160 en het openingsdeel van KV 169 en stijgt het Sturm und Drang gehalte boven het technische raffinement uit.

Mijn favoriet in deze vroege werken is alweer geruime tijd het Hagen Kwartet (DG), maar daar hoort nu het Cuarteto Casals duidelijk ook bij. De nieuwe vertolking is zelfs sprankelender, pittiger, het spel gedurfder en bovendien mooier opgenomen (in het Spaanse Girona), maar in de langzame delen is het instrumentale koloriet van het Hagen Kwartet weer iets verfijnder. Een kwestie van afwegen dus (of allebei aanschaffen...)

De drie divertimenti KV 136-138 (ook bekend als Salzburger symfonieën) vormen zeker een aantrekkelijke bonus, al vind ik de tempi in de hoekdelen wel aan de hoge kant, wat ten koste gaat van de ontspannen sfeer in deze diverterende muziek. Het vormt echter niet meer dan een kleine smet op deze goed uitverzorgde uitgave.

Al met al een fraaie en indrukwekkende aanloop naar het Mozart-jaar 2006! Het wachten is nu op het vervolg...

Naschrift:

Natúúrlijk heeft het ensemble ook een eigen website: www.cuarteto-casals.com/P2en.html


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links