CD-recensie

© Aart van der Wal, juli 2021

‘Música callada', de titel die aan dit album is meegegeven maar ook van de componist zelf stamt, laat zich het beste vertalen als ‘zachte muziek'. Maar hoe Spaans is deze muziek eigenlijk? Het is een uiterst facetrijke mengelmoes van Spaanse en Franse invloeden. Niet verwonderlijk eigenlijk want in de muziek van de Spaanse componist Federico Mompou (1893-1987) zijn er duidelijk raakvlakken met die van zijn tijdgenoot Maurice Ravel (1875-1937), al liggen ze, althans wat dit programma betreft, minder voor de hand. Vreemd is dat overigens niet wat Mompou begon pas zo'n twintig jaar na Ravels dood aan zijn ‘Música callada', die als tweedelige pianocyclus veelkleurigheid en contrastwerking paart aan een vloeiende betoogtrant. Er zijn ook buitenmuzikale indrukken in aan te wijzen, zij het dat die rechtstreeks afkomstig zijn van de componist zelf. Dat blijkt uit de door hem aan het manuscript zowel toegevoegde dichtregels als de dedicaties.

Mompou woonde maar liefst drie decennia in het mondaine en artistieke Parijs, waar hij ook in de bekende ‘Groupe des Six' (met Auric, Durey, Honegger, Milhaud, Poulenc en Tailleferre) bepaald geen onbekende verschijning was. En evenals Satie had hij een broertje dood aan de heersende muzikale conventie, de ingesleten patronen en de daaruit voortvloeiende vooroordelen, en zag hij het als een belangrijke taak om het maximale uit het minimale te halen. Ook de ‘Música callada' cyclus getuigt ervan. Zijn Spaanse afkomst (hij was een Catalaan in hart en nieren), zijn grote bewondering voor Ravel en zijn langdurige verblijf in Parijs hebben die van muzikale passie maar ook lichtvoetigheid doortrokken wonderwereld gecreëerd waarin het ook vandaag goed toeven is.

Mompou heeft zelf vaak genoeg naar een voor hem belangrijke inspiratiebron verwezen: de geschriften van de Catalaanse mysticus Johannes van het Kruis (1542-1591). Ze zouden niet alleen van invloed zijn geweest op de ‘Música callada', maar ook op ‘Cantar del Alma' voor zangstem en piano. De tekst verhaalt van het einde van de vreedzame nacht, zo rond het ochtendgloren, met zachte muziek die de eenzaamheid symboliseert, maar waaruit ook liefde spreekt.

Er is in het algemeen een onderscheid te maken tussen wat de componist heeft gedacht of bewogen tijdens het componeren en zoals wij, muziekliefhebbers, de muziek ondergaan. Zij stelt ons in staat onze eigen gedachten of fantasieën te vormen, ze zet hopelijk onze verbeelding aan het werk. Het eigen pad is in dit opzicht belangrijker dan welk ander pad ook. Dat is ook het grote bezwaar van programmatoelichtingen die de toehoorder al bij voorbaat in een bepaalde richting sturen, zonder dat er ook maar een noot geklonken hoeft te hebben. Het doet denken aan wat Louis Andriessen eens opmerkte: dat muziek uitsluitend over muziek dient te gaan en niet over ‘hoor mij eens treurig wezen', of opgewekt, of opstandig of wanhopig, of verliefd of … Ook Stravinsky was een groot voorvechter van die opvatting (geen wonder dus dat Louis zijn werkzame leven lang grote bewondering koesterde voor het werk van deze grootheid).

Muziek is er om te worden ondergaan en in dit opzicht mag dit laatste album van het Spaanse muzieklabel Eudora een echt aanwinst worden genoemd. Josep Colom kennen we van meerdere zeer geslaagde opnamen en daar maakt deze uitgave geen uitzondering op. Zijn vlekkeloze techniek brengt de hooggestemde muzikale substantie van deze 28 miniaturen ook interpretatief krachtig tot leven (zijn spel doet zeker niet onder voor dat van Javier Perianes) en het kortstondige aandeel van zijn landgenote, de Spaanse mezzo Cecilia Lavilla Berganza is eveneens net zo smetteloos en boven iedere kritiek verheven. Zozeer zelfs dat ik het uitermate spijtig vond dat het na zes minuten alweer voorbij was. De opname is in de bekende Eudora-traditie: subliem, zowel in stereo als in surround.

index