CD-recensie

 

© Aart van der Wal, juli 2009

 

 

Marin Marais - Pièces de viole

Marais: Suite in c (Boek III) - Suite in g (Boek III) - Suite in A (Boek II) - Suite in F (Boek III) - Pièces in d (Boek II) - Pièces in D (Boek III) - Pièces in G (Boek III en IV) - Pièces in D (Boek XII en XIII).

Jérôme Hantaï en Alix Verzier (gamba),
Pierre Hantaï (klavecimbel).

Virgin Veritas 50999 6 92313 2 • 73' + 63' • (2 cd's)


De Parijse componist Marin Marais (1656-1728) schreef maar liefst zo'n 600 stukken voor een tot drie gamba's en basso continuo, met daarnaast dan nog een groot aantal triosonates, suites voor gamba, viool en klavecimbel, en een handvol tragédies en musique. Dat de gamba in zijn oeuvre centraal stond heeft natuurlijk alles te maken met zijn enorme virtuositeit op dit instrument. Marais behoorde tot de beste gambisten van zijn tijd. Dat hij - anders dan veel van zijn collega's - met zijn bijzondere spel Europa niet is doorgereisd mag enige verwondering wekken. Tot aan zijn dood bleef hij echter verbonden aan de vorstenhoven van Lodewijk XIV en XV.

Marais' Suites en Pièces de Viole(s) zijn buitengewoon creatieve stukken die niet alleen de meesterhand van een grote instrumentalist verraden, maar ook in compositietechnisch opzicht niet gering zijn. Hij moet veel hebben opgestoken van zijn compositieleraar, Jean-Baptiste Lully (Marais componeerde zijn tragédies in typische Lully-stijl) en daarnaast zijn oor goed te luisteren hebben gelegd toen hij als gambist verbonden was aan de keizerlijke hoforkesten.

 

Het was 'Monsieur' Sainte-Colombe (ca. 1640-1700) die de viola da gamba ('beenviool') in Frankrijk sterk propageerde, al zullen eerder zijn enthousiaste leerlingen - waaronder Marais (die in 1701, als hommage aan zijn gestorven leraar, Tombeau pour Monsieur de Sainte-Colombe postuum aan hem opdroeg) - en zijn bijna 400 virtuoze stukken voor een en meerdere gamba's daarin wel een leeuwendeel hebben gehad. Monsieur Sainte-Colombe (zijn voornaam is onbekend gebleven, vandaar 'monsieur') gaf zelf slechts sporadisch concerten en bovendien uitsluitend thuis, waar hij dan samen met zijn beide, ongetwijfeld getalenteerde dochters placht te musiceren. Het staat allemaal meeslepend beschreven in Pascal Quignards kostelijke Tous les matins du monde (ISBN 2070387739). Marianne Kaas zorgde voor de Nederlandse vertaling, onder de titel Geen ochtend ter wereld (ISBN 789028250161). Maar er is ook de uit 1991 stammende, gelijknamige film in de regie van Alain Corneau, met schitterende beelden en kleuren.

Het in de zestiende eeuw vrijwel uitontwikkelde instrument had oorspronkelijk zes in kwarten gestemde snaren, waaraan Colombe nog een zevende toevoegde. Dat was letterlijk een gevoelige snaar, speciaal geëigend voor het cantabile-spel. Deze beenviool - met name de grotere modellen - werd, net als de later hieruit ontwikkelde cello, tussen de benen geklemd, maar met dat verschil dat de gamba wel en de cello geen verschuifbare, chromatische fretten kent.

Suites en pièces

Marais' enorme oeuvre voor een en meerdere gamba's was niet zozeer bedoeld om in zijn geheel te worden uitgevoerd, maar diende meer als een reservoir, een compendium waaruit naar behoefte en speltechnische mogelijkheden kon worden geput. Zo omvatten de suites tussen de zeven en eenenveertig(!) afzonderlijke stukken, die in dezelfde toonsoort zijn gecomponeerd en aldus ad libitum kunnen worden samengesteld, zoals op deze twee cd's trouwens ook het geval is. De basis ervan vormen de vele bekende dansvormen (Allemande, Courante, Sarabande en Gigue), aangevuld met préludes, chaconnes en fantasieën.

Deze ingenieuze stukken in een uiterst verfijnde stijl dienen gedoseerd te worden genoten, want pas dan ontvouwen ze hun bijzondere schoonheid, hier geholpen door uitstekende uitvoeringen uit het 'authentieke' kamp en de geslaagde opname (Doopsgezinde Gemeentekerk in Haarlem, 1996/99).

Dit is weer zo'n heruitgave in Virgins Veritas-serie die steevast twee cd's bevat en voor slechts rond de twaalf euro te koop is.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links