CD-recensie

© Aart van der Wal, november 2016

Het is een interessante vraag: is het wel zo verstandig of wenselijk dat musici zich tegenwoordig 'keurig' aan het notenbeeld houden, zich geen 'uitstapjes' (durven) veroorloven? Ik denk aan de grote 'klavierleeuwen' van weleer die met hun fantasierijke spel fenomenale, onuitwisselbare vertolkingen neerzetten. Denk in dit verband alleen maar aan Alfred Cortot, Vladimir Horowitz en Georges Cziffra, of in deze tijd Arcadi Volodos (de lijst is overigens naar believen uit te breiden). Het was mijn eerste gedacht bij het Liszt-spel van Daniil Trifonov: weer eens een pianist die met verve het notenbeeld beentje licht, want nog niet eerder hoorde ik de 'Études d'exécution transcendante' zo overdonderend, zo bloedstollend, gelijk een vulkanische eruptie.

Het is nogal wat, de twaalf transcendentale studies naast de vijf grote concertétudes en de zes Paganini-études in één release verenigd. De luisteraar thuis heeft, als hij het gehele programma achter elkaar wil beluisteren, een voordeel boven een live-concert: het lijkt mij namelijk onmogelijk dat een dergelijk uitzonderlijk veeleisend programma op het podium zo uit de vingers kan komen. Ik ken trouwens niet eens een uitgave waarop deze étudestroom te vinden is. En dan ook nog zo verbeeldingsvol gespeeld. Ik vertrouwde mijn eigen oren niet, pakte de partituren erbij (waar niet is, verliest de keizer zijn recht, maar zoals vaker biedt de Petrucci-site de helpende hand als de eigen bibliotheek niet toereikend is). Om een lang verhaal kort te maken: Trifonov blijkt nu juist uitermate correct te zijn, met de noten werkelijk op de juiste plaats, de frases tot in de finesse 'uitgespeeld', de rubati en accelerandi niet opgerekt of ingekrompen, en ook Liszts duidelijke aanwijzingen naar de letter gevolgd. Waar Liszt de grootst denkbare krachtpatserij vordert, levert Trifonov die ook, even onverbiddelijk als met behoud van een nobele toon (een kunst op zich die je niet kunt afkijken). En waar het om 'delicatessa' en 'molto espressione' gaat, worden we op onze wenken bediend. Slechts zéér incidenteel laat Trifonov in zijn betoog een extra rustmoment toe, of houdt hij een akkoord iets langer aan, maar dat is het dan wel. Het is een tour-de-force, dit programma, al kon Trifonov er, anders dan in een concert, wel de tijd voor nemen. Maar let wel: in de opnamestudio gaat het doorgaans niet van een leien dakje, moeten passages herhaaldelijk worden overgedaan, en dat is bij een veeleisende pianistiek zeker geen kleinigheid. Wat bij Trifonov ook treft is zijn onfeilbare gevoel voor timing, de gegeven intuïtie waarmee tempi niet worden 'vastgezet' maar flexibel blijven en mede afhankelijk worden gemaakt van frasering en harmonisch krachtenveld. Dit is musiceren met ingehouden adem. Trifonov heeft ook zelf iets van een componist: een dominant-septiemakkoord wordt net even een fractie uitgelicht, of een zo op het oog weinig betekenisvol arpeggio wordt in een eigen context geplaatst. Groots spel, een groots panorama, met Liszt Ferenc als de Grote Veroveraar. Een beter passend compliment voor het spel van Trifonov lijkt me nauwelijks denkbaar. De opname is een juweel.

index