CD-recensie

 

© Aart van der Wal, april 2016

 

Rêves d'Espagne

Ibert: Chansons de Don Quichotte

Sjostakovitsj: Vaarwel, Granada! - Twee kleine sterren - Eerste ontmoeting - Rondo - Zwarte ogen - Droom

Albéniz: Iberia (El Puerto)

Dørumgaard/Mudarra: Triste estaba el rey David

Anchieta: Con amores, la midi madre

Mena: A la caza, sus, a caza

Torre: Pámpano verde

Morales: De Antequera sale el moro

Esteve: Alma, sintamos

Granados: 12 Danzas españolas (nr. 2: Oriental)

Ravel: Don Quichotte à Dulcinée

Henk Neven (bariton), Hans Eijsackers (piano)

Onyx Classics 4132 • 56' •

Opname: september 2015, Wyastone Concert Hall, Wyastone Leys, Monmoutshire (VK)

 

De titel van deze formidabele cd, Rêves d'Espagne, dromen van Spanje (mijmeren mag ook), zegt veel maar niet alles. Want er wordt niet alleen lyrisch gedroomd (zoals in 'Pampano verde' van Francisco de la Torre), maar ook stevig uitgepakt (onder meer in het fameuze 'drinklied' uit Ravels 'Don Quichotte à Dulcinée'). Maar wat overheerst is dat in deze in de fraaiste cantilenen gehulde cantabile-zang (en het daarbij behorende pianospel!) op grandioze wijze met diep gevoelde muzikaliteit vele eeuwen worden overbrugd, van Christobal de Morales (ca. 1500-1553) naar Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975). De verbindende factor in deze liederen is hun wortels in de Spaanse volksmuziek.

Onaantastbare vocalistiek en sublieme tekstbehandeling vormen een ideale combinatie in de liedkunst, een in wezen 'naakte' kunst, want de zanger kan op niets anders terugvallen dan op zichzelf en.zijn begeleider. Ze trekken, als het goed is, in volmaakte harmonie met elkaar op, spelen hun kunst tegen elkaar uit, kennen het belang van een kleurrijke wisselwerking en weten als geen ander dat het feilen van de een ook dat van de ander betekent. Hoe ongelukkig gekozen is dat woord: begeleider toch eigenlijk. Alsof de pianist niet hoeft te verkeren in enerzijds de antichambre en anderzijds het slotportaal, waar het lied definitief in het slot valt. Alsof alleen de vocalist het discours in handen heeft, hij alleen moet uitbeelden wat komen gaat, wat is en voor is geweest. Hans Eijsackers laat het zich niet gezegd zijn: hij zet zijn onmiskenbare stempel op deze vertolkingen, is net zo'n ideale 'begeleider' als eens een Gerald Moore, die zich evenmin ooit wegcijferde. Wie kent niet zijn uitspraak 'Am I too loud?' (tevens de aansprekende titel van diens gepubliceerde memoires).

Sublieme tekstbehandeling. Vorige week bezocht ik de Schubertiade in het Oostenrijkse Dürnstein, dat centraal is gelegen in de sprookjesachtige Wachau, in het dal van de Donau. Het wordt jaarlijks georganiseerd door twee Nederlanders die het lied een zeer warm hart toedragen: de bas Robert Holl en zijn echtgenote, de sopraan Ellen van Lier (ze wonen in Krems). Ze hadden mij uitgenodigd om dit festijn mee te maken. Die vrijdag, zaterdag en zondag bleken onvergetelijk. Het laatste concert, op zondagochtend, was geheel gereserveerd voor een liedprogramma dat werd verzorgd door Robert Holl en de pianist David Lutz. In de volgepakte zaal van Stift Dürnstein bracht zo'n eenvoudig lied als 'Die Taubenpost' de tastbare ontroering teweeg die alleen een groot liedzanger en eem dito pianopartner kunnen oproepen. Dat zijn van die momenten waarin kunst daadwerkelijk heel groot kan zijn en, misschien nog belangrijker, daarbij het enig passende gevoel oproept. 'Die Tiefe des Ausdrucks', daar gaat het om, dat moet over het voetlicht worden gebracht, en daar zijn in het lied echt twee partijen voor nodig. Dat volmaakte samenspel, het is zo wezenlijk voor de toppen der liedkunst. Het zijn immers álle noten die het verhaal (moeten) vertellen, het zijn ál die fijnzinnige gradaties, die schier oneindige nuances die ons het gewone en alledaagse doen vergeten, ons kunnen optillen en meenemen. Geen gekunsteldheid maar raffinement, geen effect maar affect, geen opgelegd pandoer maar fijnzinnigheid. Het grote gebaar in de betekenis van de gulheid waarmee de kunstenaar zijn artistieke overtuiging gestalte geeft en overdraagt, als het ware stilzwijgend communicerend met zijn publiek. Wie geeft met zijn hart wordt beloond, door stilte en concentratie in de zaal. Daar in Dürnstein was een koning aan het woord. Een koning met al zijn kennis en ervaring.
Het is alweer enige jaren terug dat een Nederlandse prins van de liedkunst die koning bezocht. Henk Neven nam les bij Robert Holl, om stilistisch nog eens even fijn te slijpen. Het was een van de luxueuze bijkomstigheden van de Nederlandse Muziekprijs. Het heeft zich geloond: ook hij werd koning.

Met deze nieuwe cd is Henk Neven weer nieuwe grenzen overgetrokken en beweegt hij zich als een in topvorm stekende vocale kameleon door dit zowel afwisselende als veeleisende liedprogramma. Samen met zijn vaste pianopartner Hans Eijsackers mogen we genieten van hun diepgaande blik in de Spaanse folklore, in deze meer dan voortreffelijke, deels zelfs geniale, qua kleur en stemming sterk verschillende composities. Een rijk gevuld Spaans mozaïek, maar dan bezien vanuit uiteenlopende vergezichten, vocaal omrankt door stevig of juist lucide pianospel. De hakken worden niet ferm in het zand gezet, maar we horen wel het klakken van de hakken op de houten vloer, in een bonte flamencosfeer, zo overtuigend gesymboliseerd in de pianopartij.

Henk Neven is de liedvertolker die het metier tot in het kleinste detail beheerst. Geholpen door zijn fluwelen, uiterst wendbare bariton kan hij zich optimaal op de tekst concentreren en daarmee fascinerende vergezichten openen. De fantasiewereld van Don Quichotte is hem even vertrouwd als de Russische liedteksten die Sjostakovitsj hebben geïnspireerd. In dit boeiende programma is er ook ruimte geschapen voor Hans Eijsackers als solist die 'los' mag gaan in de Oriëntaalse dans uit de 'Danzas españolas' van Enrique Granados en 'El Puerto' uit 'Iberia' van Isaac Albéniz. Ook dan geeft Eijsackers zijn meesterbrevet af op het gebied van kleuring en timing. Zijn rubati en accelerandi zijn fabuleus ingebed in een diep geurende klankenrijkdom.

In het cd-boekje schrijft Henk Neven: "Don Quichotte zegt: Vrijheid, Sancho, is een van de kostbare geschenken die de hemel aan de mensheid heeft gegeven, geen schat verborgen in de aarde of in de zee kan ermee worden vergeleken." Niet alleen voor Sjostakovitsj moet dat een zeer inspirerende gedachte zijn geweest. Maar er komt in dit geval nog een dimensie bij: vrijheid als kostbaar geschenk voor de kunstenaar betekent dat hij vrij kan zijn als hij de techniek achter zich kan laten. Het is een vorm van vrijheid die ook de toehoorder vrij kan maken. Dat gebeurt hier en dat is misschien wel het grootste geschenk dat zich in deze cd openbaart...


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links