CD-recensie
© Aart van der Wal, februari 2018
Hindemith: Symphonische Metamorphosen - Nobilissima Visione (suite) - Konzertmusik op. 50 WDR Sinfonieorchester o.l.v. Marek Janowski |  |
Hindemith moest het bepaald niet van Hitlers propagandaminister Joseph Goebbels hebben, integendeel. Hij was een van de vele slachtoffers die diens cultuurministerie uitvaardigde tegen de zogenaamde 'entartete Musik'. Hindemith werd in de ban gedaan, waarna hij in 1939 vanuit Zwitserland de wijk nam naar Amerika om zich daar verder aan de muziek te wijden, maar ook te doceren aan de Universiteit van Yale. De zoveelste musicus in ballingschap die zijn geluk elders moest beproeven. De veelzijdige Hindemith (hij was niet alleen componist, maar ook een voortreffelijke altist en inspirerende pedagoog). In 1948 verkreeg hij het Amerikaanse staatsburgerschap en mocht zich sindsdien met recht een 'Amerikaan' noemen, maar toch keerde hij een paar jaar later terug naar Europa.
Als componist was hij geen nieuwlichter. Hij hechtte sterk aan het motorieke element in de muziek, 'Motorik' zoals hij dat zelf betitelde, eigenlijk zijn poging om de voortschrijdende mechanisatie en ontpersoonlijking in het neoklassieke idioom uit te drukken (en daarmee van een geheel andere signatuur dan de 'motoriek' van Prokojev). Het leidde tot het soort parodistische gebruiksmuziek (Gebrauchsmusik) waarvan hij de elementen in zijn vele theoretische geschriften uitvoerig uiteenzette. Hindemith ging daarin niet zo ver als zijn collega-componist Hanns Eisler, die, aangetrokken tot de communistische partij, muziek vooral zag als 'socialistisch functioneel', dat zij in politiek opzicht iets te betekenen moest hebben en bovenal een belangrijke maatschappelijke rol diende te vervullen.
Hindemiths typisch neoklassieke componeerstijl vinden we ook terug op deze sacd, oud en nieuw door elkaar heen, maar wel degelijk knap uitgewerkt (de Symphonische Metamorphosen, gestoeld op thema's uit enige pianoduetten van Carl Maria von Weber en uit diens opera Turandot , leidt tot echt fascinerende exploraties. Het resultaat is een tamelijk opgewekt, virtuoos orkestwerk. Dat geldt niet minder voor Nobilissima visione (1937/38), met als buitenmuzikale aanleiding de fresco's van Giotto di Bondono, die het leven van Franciscus van Assisi als onderwerp hadden.
Van Hindermiths streven naar 'neue Sachlichkeit' op de pijlers van de barokmuziek biedt zijn Konzertmusik op. 50 voor strijkers en koperblazers een fraai voorbeeld. Het werk ontstond in opdracht van Serge Koussevitzky, de chef-dirigent van het Boston Symphony Orchestra, en kreeg zijn première door hetzelfde orkest onder dezelfde dirigent op 4 april 1931. De aanleiding: het vijftigjarig jubileum van het orkest. Dat ook Brahms zijn woordje meesprak in deze compositie wordt bevestigd door een recensie in de Boston Globe, waarin werd gerept van een 'twintigste-eeuwse Brahms'. Het kost inderdaad geen moeite om dergelijke herkenningspunten te vinden, hoewel het stuk wel degelijk door en door Hindemith is.
Natuurlijk is deze muziek een kolfje naar de hand van de ook in dit soort repertoire gepokte en gemazelde dirigent Marek Janowski (Warschau, 1939). Dat een toen bijna 78-jarige (Janowski hoopt op 19 februari a.s. 79 te worden) zoveel energie weet los te maken! Het orkest van de West-Duitse omroep mag er ook zijn, al biedt William Steinberg met zijn 'Bostonians' net even een fractie scherper profiel in de Konzertmusik (ik heb de uitvoering nog op lp, lang geleden uitgebracht door Deutsche Grammophon en later op cd verschenen). Een belangrijk voordeel is evenwel de uitstekende opnamekwaliteit en - voor de liefhebbers - de 'surround' optie.