CD-recensie
Schatgraven in een ver verleden (8) - Maria Yudina
© Aart van der Wal, november 2016
Maria Yudina Short Musical Portrait Beethoven: Eroica-variaties op. 35 Berg: Pianosonate op. 1 Stravinsky: Serenade in A Bartók: Mikroskosmos (selectie) Stravinsky: Pianoconcert Praga Digitals PRD/DSD 250 342 Genuine Stereo Lab • 76' • |  |
Onlangs was ik op bezoek bij Polyhymnia in Baarn. Ik was uitgenodigd om het proces bij te wonen van de omzetting van analoge moederbanden van oude(re) opnamen naar het digitale domein. Ze worden later op sacd uitgebracht door het label PentaTone (dat in hetzelfde pand huist). Aan dit proces hoop ik later een artikel te wijden.
Bij thuiskomst trof ik - het kon werkelijk niet toevalliger - een grote doos aan, tot aan de rand gevuld met cd's, waaronder zes van het label Praga Ditigals in de serie 'Genuine Stereo Lab' en twee in de s, oude opnamen die zijn overgezet van studioband naar cd. Dus in feite een vergelijkbaar proces als in Baarn.
Onvoldoende informatie
Ik vind dat labels als PentaTone, Duton en Praga Digitals de consument naar behoren moeten inlichten omtrent het gevolgde proces. Een verantwoording: dit waren onze uitgangspunten en we hebben het zus en zo gedaan. Praga besteedt er in het cd-boekje geen letter aan. Zijn het studio- of radio-opnamen? Ook ontbreekt de aanduiding stere of of mono. Het enige dat de koper te weten komt zijn de opnamedata en -locaties. Wie trots is op zijn werk wil erover vertellen. Toch? Dat hoeft niet eens een lang verhaal te zijn: de kernpunten zijn voldoende. Ik zou als koper bijvoorbeeld graag willen weten of het geluid dat uit mijn luidsprekers komt overeenstemt met het origineel; en of dat de daadwerkelijke studiomaster is geweest, of een andere band. Het Duitse label Audite brengt het voor de cd-koper werkelijk tot in detail in kaart en zo hoort het volgens mij ook.
Het omzettingsproces begint zowel bij de moederband (studiomaster) als bij de recorder die oorspronkelijk werd gebruikt (vaak een Studer). Hopelijk is het referentiesignaal op de band gezet en zijn de technische gegevens die de opnametechnicus heeft genoteerd nog aanwezig. Dat is al een goed begin voor een nauwkeurig omzettingsproces. Dat de recorder er nog is, is mogelijk maar niet waarschijnlijk. En als die er nog is dient deze up-to-date te worden gebracht, waaronder reiniging en uitlijnen van de (afzonderlijke) weergavekop, de bandgeleiders en het loopwerk. Wat deze 'Genuine Stereo Lab' en 'Limited'series betreft tast ik wat dit betreft geheel en al in het duister en kan ik slechts afgaan op hetgeen ik hoor. Dat is duidelijk een gemiste kans. Positief is wel dat de naam van degene die verantwoordelijk is geweest voor de remastering en editing (het verwijderen van ongerechtigheden) wel wordt vermeld.
Maria Yudina
Zij is misschien een minder bekende ster aan het Russische muziekfirmament maar Maria Yudina (1899-1970) genoot wel degelijk een enorme reputatie, zij het dan voornamelijk in haar geboorteland. Svjatoslav Richter zei over haar: "Zij had een enorm talent en was een groot voorvechtster van de eigentijdse muziek. Ze speelde al stukken van Stravinsky, Hindemith, Krenek en Bartók toen die in de Sovjet-Unie niet alleen volkomen onbekend waren, maar ook nog door het regime in de ban waren gedaan. Haar omgang met de romantische muziek was indrukwekkend, al speelde ze niet [altijd] wat er genoteerd stond." Haar Liszt en Chopin waren niet minder grillig maar wel fenomenaal.
Er is de anekdote van Stalin die op de radio haar vertolking hoorde van Mozarts Pianoconcert KV 488 en er een opname van wilde hebben. Waarop zijn 'apparatsjiki' haar midden in de nacht uit bed haalden en naar een kleine opnamestudio brachten, waar zich al een klein orkest voor de opname had verzameld. Stalin kreeg zijn grammofoonplaat, de enige. Waar of niet waar, vast staat wel dat Yudina Stalins favoriete pianiste was, al heeft haar dat niet veel geholpen. Zo werd ze als docente uit het befaamde Gnessin conservatorium gegooid omdat zij te religieus zou zijn en ook nog fervent voorvechtster was van de avant-garde. Ze mocht nog wel publiekelijk optreden, maar opnamen mochten er niet van haar spel worden gemaakt. Nadat ze in 1961 aan het slot van een concert in Leningrad als encore de euvele moed had om gedichten van Boris Pasternak voor te lezen, werd ze in de ban gedaan. Ze mocht vijf jaar niet meer optreden.
Yudina was onder meer bevriend met Osip Mandelstam, Michael Bachtin, Pierre Soevtsjinski, Pierre Boulez, Karlheinz Stockhausen en Dmitri Sjostakovitsj. Dan was er natuurlijk Pasternak die zijn 'Dokter Zjivago' voor het eerst voorlas in de woning van Yudina.
Het is bijzonder te waarderen dat Praga deze opnamen heeft opgefrist en dat we daardoor volop kunnen genieten van het pianospel van Maria Yudina. Richter verwees al naar haar enorme talent. De voorliggende cd is er het uitdrukkelijke bewijs van.
Hoewel de lay-out nogal slordig is verwijs ik u toch graag naar haar discografie.