CD-recensie

 

© Aart van der Wal, januari 2016

 

(G.) Gabrieli: Canzone e Sonate Canzon XV à 10 - Canzone e Sonate Canzon VI à 7 - Sacrae Symphoniae Sonata Octavi Toni à 12 - Canzone e Sonate Canzon IX à 8 - Canzone e Sonate Canzon XVI à 12 - Canzon in g - Sacrae Symphoniae Canzon III à 4 - Sacrae Symphoniae Canzon I à 4 "La spirita" - Ricercar primi toni - Sacrae Symphoniae Canzon IV à 4 - Sacrae Symphoniae Canzon II à 4 - Sacrae Symphoniae Sonata pian'e forte - Canzon in A minor - Canzone e Sonate Canzon I à 5 - Canzone e Sonate Sonata XIX à 15 - Canzone e Sonate Canzon XVII à 12 - Canzone e Sonate Sonata XVIII à 14 - Canzone e Sonate Sonata XX à 22

Berlin Brass: leden van het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, Deutsche Oper Berlin, Staatsoper Berlin, Komische Oper Berlin, Stabmusikkorps Berlin, Konzerthausorchester Berlin, Staatskapelle Dresden e.a.
Andreas Sieling (Sauer-orgel en orgel van de Tauf- und Traukirche van de Berliner Dom)
Dirigent: Lucas Vis

Pentatone PTC 5186509 • 63' •

Opname: februari 2013, Dom, Berlijn

https://www.youtube.com/watch (1)
https://www.youtube.com/watch (2)
https://www.youtube.com/watch (3)

   

De Venetiaan Giovanni Gabrieli (ca. 1554-1612), niet te verwarren met zijn oom Andrea Gabrieli (ca. 1533-1585), organist van de San Marco.staat onder meer te boek als componist van de welluidende 'canzoni' en sonates voor koperensemble, maar ook van de imposante sacrae symphoniae' (gewijde symfonieën, hoewel het begrip 'symfonie' in de zestiende eeuw een andere betekenis en reikwijdte had dan een eeuw later). De typische typische ruimtelijkheid van zijn muziek hangt ten nauwste samen met zijn componeerwijze, die tot 1597 werd gedomineerd door de zogenaamde 'cori spezzati', ofwel de ruimtelijk opgestelde koren zoals die in Venetië toen klonken. In die zin mag 1597 best wel als sleuteljaar in Gabrieli's componeren worden beschouwd, want toen ontstond in de muziek van Gabrieli de echte tweespraak in de vorm van menigmaal complexe dialogen. Dit in tegenstelling tot het tot dan populaire echo-effect, dat niets anders inhield dan dat het ene koor herhaalde wat het andere net daarvoor had gezongen. Niet alleen de complexiteit, maar ook de omvang nam toe, in 1597 uiteenlopend van zes tot zestien stemmen, in 1615 zelfs van zeven tot zeventien stemmen. Muziek die naar aard en inhoud bedoeld was voor het opluisteren van bijzondere religieuze gebeurtenissen binnen het kerkelijk jaar. De even feestelijke instrumentale sonates en canzoni passen naadloos in dit beeld. De canzoni en sonates pasten immers naadloos in de 'sacrae symphoniae' (vier daarvan vindt u terug op deze sacd).

Dit is bij uitstek muziek die optimaal kan klinken in grote ruimten als de San Marco basiliek in Venetië, de 'werkplaats' van de kapelmeester Gabrieli. Een ruimte trouwens die niet minder lijkt te zijn toegesneden op Monteverdi's later gecomponeerde, groots aangelegde Maria-vespers. Dat ook Gabrieli goed op de hoogte moet zijn geweest van de voors en tegens van dit soort muziek in grote ruimten blijkt wel uit de fijnzinnige aanpak van de vocale en instrumentale partijen, waarbij hij duidelijk onderscheid maakte tussen het klankkarakter van zowel de instrumenten als de (uitsluitend manlijke) koorstemmen. Zijn akoestische inbeeldingsvermogen heeft deze schitterende muziek naar een (nog) hoger plan getild, blijkbaar mede geïnspireerd door de onbetwistbare samenhang tussen religie en ruimte. Dat was de vereiste extra mankracht in de zin van meer musici dubbel en dwars waard!

De betekenis en invloed van Giovanni Gabrieli als componist en organist van de San Marco op zijn generatiegenoten ten zuiden van de Alpen had mogelijk groter kunnen uitpakken als niet Claudio Monteverdi na zijn dood in 1612 niet zijn rechtstreekse opvolger was geweest. Eenmaal over de Alpen is de muziek van Gabrieli in de zeventiende eeuw wel degelijk van invloed geweest op het toenmalige componeren. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de vele koorwerken van zijn hand die in Duitsland werden uitgegeven, maar ook een groot aantal van zijn orgelwerken kreeg een plaatsje in de tabulatuur.

Het idee om de beide orgels bij de koperblazers te betrekken, hetzij ter afwisseling in zijn solorol (het eenmanualig Italiaans en in middentoonstemming gehouden kleine orgel in de Tauf- und Traukirche), hetzij in de tutti (het grote Sauer-orgel), maakt het geheel nog imposanter. Tenminste, als de ruimte wil meewerken, de opname op hoog niveau staat en de musici ondanks het grootschaliger klankkarakter voldoende finesse, subtiliteit en raffinement inbrengen om het geheel tot een succes te maken. Aan deze voorwaarden wordt in deze registratie in de Berlijnse Dom riant voldaan. Het klinkt schitterend, in surround is zelfs ontzagwekkend en laat niet na diepe indruk te maken. Alleen al het polyfone lijnenspel is een waar feest; en dat in deze ruime akoestiek! Er wordt in grote stijl muziek gemaakt onder leiding van de Nederlandse dirigent Lucas Vis. Als de muziek uit vijf kanalen is verklonken, klinkt zij nog lang na. Dat moet ook de bedoeling van Gabrieli zijn geweest..


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links