CD-recensie
© Aart van der Wal, oktober 2014
Eimert: Epitaph für Aikichi Kuboyama für Sprecher und Sprachklänge - Sechs Studien Elektronische Musik Studio für elektronische Musik im Westdeutschen Rundfunk Köln Klankrealisatie: Leopold von Knobendorff Opname: 1960-1962, Westdeutsche Rundfunk Wergo WER 6773 2 • 42' • |  |
Op 23 september 1954 publiceerde het persbureau Reuters het volgende bericht:
Aikichi Kuboyama, one of the 23 Japanese fishermen who suffered serious burns on 1 March from radioactive fallout 110 kilometers east of Bikini, died Thursday in a Tokyo hospital. He is the first victim of the H-Bom.
The 'death cloud' was the result of the US Navy's hydrogen bom bon 1 March near Bikini Atoll in the South Pacific. Responding to the news of Kuboyama's death, the US ambassador in Tokyo, John Allison, expressed the 'deep regret' of his government and the American people, especially for the victim's family.
The 23 fishermen have been receiving medical attention for the past six months; most of them are still in hospitals. The condition of the fisherman who died had deteriorated at the beginning of September when he was diagnosed with hepatitis and pneumonia. He had been unconscious for the past three weeks. The daily reports of his condition dominated Japanese newspapers in recent weeks.
Het 'Epitaph' (grafschrift) voor Aikichi Kuboyama ontwierp de Duitse musicoloog, muziekcriticus, radiomaker en componist Herbert Eimert (1897-1972) voor recitant en vier luidsprekergroepen. Het kreeg in de studio voor elektronische muziek van de West-Duitse omroep in Keulen zijn definitieve vorm, waarna op 9 juli 1962 de première volgde tijdens de 'Internationale Ferienkurse für neue Musik Darmstadt'.
Anders dan gebruikelijk in die tijd is er in 'Epitaph' geen sprake van elektronisch opgewekte sinustonen, toonmenging, witte of roze ruis, maar werd, tamelijk conventioneel, 'slechts' gebruik gemaakt van luidsprekers, bandapparaat, versterkers en filters. Wel is een belangrijke rol is weggelegd voor de spreekstem, die zowel de gebeurtenissen rond Kuboyama belicht als op indrukwekkende wijze het grafschrift declameert.
 |
|
| Herbert Eimert met Leopold von Knobelsdorff (staand) in de WDR-studio | |
Elektronische muziek is per definitie experimentele muziek, met Herbert Eimert als belangrijke grondlegger en Karlheinz Stockhausen vanaf maart 1953 als zijn belangrijkste assistent naast Leopold von Knobelsdorff. In de toen net gereed gekomen Keulse studio voor elektronische muziek van de NWDR (Nordwestdeutscher Rundfunk, vanaf 1 januari 1955 de WDR, Westdeutscher Rundfunk), moeten men daar met veel elektronisch 'naald en draad' en rode oortjes dagen en misschien zelfs wel nachten hebben doorgebracht om de meest uiteenlopende, nieuwe klanken te 'ontwerpen'. Zeker de 'Sechs Studien', evenals 'Epitaph' daterend uit het begin van de jaren zestig, getuigt er in ieder geval van. Het was een tijd waarin niet alleen alles mocht, maar ook alles kon, met als enige beperking de eigen creativiteit. Vergelijkbare ontwikkelingen zag men ook in andere Europese landen, waaronder in Nederland: denkt u in dit verband maar aan pioniers als Dick Raaijmakers en Henk Badings, al in de jaren vijftig volop actief in het domein van de elektronische muziek. Het is maar goed dat er in die tijd ook op dit gebied zo het een en ander op band werd gearchiveerd (en later niet weggegooid!), want anders zouden we er nu nauwelijks nog iets van hebben geweten.
 |
| De WDR-studio voor elektronische muziek |
We mogen Wergo en zijn fascinerende serie 'Studio Reihe' dankbaar zijn dat ook aandacht wordt besteed aan die zo belangrijke scheppingsperiode waarin de elektronische muziek centraal stond. Muziek ook waarvan de contouren intussen danig zijn vervaagd (voor zover zij al niet achter een dik gordijn is verdwenen), maar die wel degelijk een belangrijke rol heeft gespeeld in de ontwikkeling der 'toonkunst' en alleen al uit dien hoofde een zichtbare plaats verdient in onze rijke muziekgeschiedenis. Gelukkig zijn er nog labels zoals Wergo die daarvoor oog en oor hebben.