CD-recensie

 

© Aart van der Wal, februari 2017

 

I was like wow - Contemporary music for bassoon

Kats-Chernin: Slicked back tango - Faded curtains - Nonchalance - Afterwards - Peggy's minute rag

Staud: Celluloid

Billone: Blaues Fragment

Jacob TV: I was like wow

Goebaidoelina: Concert voor fagot en lage strijkers*

Lorelei Dowling (fagot), Elena Kats-Chernin (piano), Klangforum Wien o.l.v. Johannes Kalitze

TYXart TXA16081 Chromart Classics • 75' • (distr. Econa Records, Gorinchem)

Opname: augustus 2013, Studio 227, Sydney; Live-opname: februari 1998, Konzerthaus, Mozartsaal, Wenen*

www.chromart-classics.de

 

De Russisch-Australische componiste Elena Kats-Chernin (ze werd in 1957 geboren in Tasjkent, Oezbekistan) studeerde in Moskou (Gnessin), Hannover en Sydney. Ze is in Europa helaas wat minder bekend dan in haar nieuwe thuisland Australië, waar ze een groot aantal prijzen in de wacht sleepte. Een bepaalde stilistische voorkeur valt haar werk niet aan te wrijven, een genre al evenmin. Ze schrijft net zo makkelijk een stuk voor een muziekrobot als een grote koorsymfonie. Misschien is haar naam door het feestgedruis weggevallen, maar tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Sydney in 2000 en bij die van de Rugby World Cup in 2003 was het wel haar muziek die klonk. 'Eliza's Aria' uit haar concertsuite 'De wilde zwanen' bracht het in Engeland zelfs tot de nummer 1 van iTunes en 'Russian Rag' was het 'Max-thema' in de Oscar winnende animatiefilm 'Mary and Max'. Maar ze bewerkte ook operamuziek van Monteverdi (première in 2012) en ze schreef voor de Komische Oper in Berlijn een onvervalste kinderopera: 'Sneeuwitje en de 77(!) dwergen' (première in 2015). Speciaal voor de 'knorrige' fagot schreef ze een handvol stukken met pianobegeleiding. Ze staan broederlijk (of zusterlijk) bijeen op deze cd.

De composities van Johannes Maria Staud (Innsbruck, 1974) scoren in zijn vaderland Oostenrijk hoog. Hun aanzien wordt bevestigd door het prestigieuze Weense uitgevershuis Universal Edition (vergelijkbaar met bijvoorbeeld het Londense Boosey & Hawkes) dat zijn werk al sinds 2000 publiceert. Maar ook Simon Rattle was onder de indruk: hij vroeg Staud om een orkestwerk dat bij de Berliner Philharmoniker in première ging. Ook het Gewandhausorchester Leipzig, het Cleveland Orchestra en de Wiener Philharmoniker spelen zijn muziek. Wat niet wegneemt dat Staud in ons land niet of nauwelijks op de kaart staat. 'Celluloid' voor fagot solo componeerde Staud in 2011. Hij voerde daarvoor twee goede redenen aan: dat het instrument nogal wordt onderschat (wat waar is: in ons land was er onlangs zelfs nog een 'fagotactie', als strijd tegen het geleidelijk aan geërodeerde imago van het instrument ) en dat hij werd geïnspireerd door een gedicht van Rolf Dieter Brinkmann, waarin wordt verhaald van de 'endlose Ausdehnung von Zelluloid'. Muziek en een industrieel product, het is een combinatie die componisten al vaak hebben beproefd.

De Italiaanse componist Pierluigi Billone (1960) zag ook wel iets in een solowerk voor de fagot. Het aardige van zijn composities voor solo-instrument dat hij met een aantal daarvan eerst zelf uitvoerig aan de slag gaat om de speltechnische mogelijkheden ervan te verkennen. Daarvan maakt hij ook opnamen. Hij ontwierp zelfs een eigen 'muziekschrift' waarin hij voor de musici precies noteerde hoe zij een bepaald klankeffect moesten reproduceren. Hij behoort tot de componisten die voor de uitvoering van zijn werk graag met de musici samenwerkt (en zij met hem). Tussen 2001 en 2004 hield Billone zich intensief met de fagot bezig en schreef er meerdere composities voor. Het op deze cd vertegenwoordigde 'Blaues Fragment' werd speciaal gecomponeerd voor het in 2010 in München door de Ernst-von-Siemens-Musikstiftung gehouden muziekconcours. Over het stuk zei hij dat de 'traditionele klank niet langer in het middelpunt staat, met de nadruk ligt op de dualistische relatie tussen hand en mond'. Enfin, hoort u zelf!

Jacob TV (Ter Veldhuis) schreef 'I was like wow' voor 'instrument & boombox'. Hij heeft er zelfs een website aan gewijd. Jörgen van Reijen bracht in 2006 op Channel Classics een versie uit voor trombone en nu is er dan Lorelei Dowling met haar versie voor fagot en cd. De aanleiding tot het stuk vormden de door merg en been gaande interviews met twee Amerikaanse soldaten, Sam Ross (21) en Tyson Johnson (22), in de VPRO-documentaire 'Purple Hearts'. Beide waren zowel lichamelijk als geestelijk geschonden van de Irakoorlog teruggekeerd. Het was hun hartverscheurende terugblik die Ter Veldhuis tot zijn stuk inspireerde.

Het Concert voor fagot en lage strijkers van Sofia Goebaidoelina behoeft eigenlijk geen nadere introductie. Wie er véél over wil weten verwijs ik graag naar de uitvoerige dissertatie van Jacqueline May Wilson. In deze live-opname is bij de bekende 'schreeuw' van de fagottist(e) in het vierde deel de publieke reactie (uiteraard!) te merken, maar afgezien van het slotapplaus houdt het zich verder muisstil. Het stuk wordt zelfs in ons land weleens uitgevoerd, onder meer in 2009 door de fagottist Bram van Sambeek met het Rotterdams Philharmonisch Orkest onder leiding van Yannick Nézet-Séguin, in het kader van het Gergiev Festival. Er is ook een uitstekende opname van, met Gustavo Núñez en het Koninklijk Concertgebouworkest geleid door Kees Olthuis.

De Australische Lorelei Dowling is sinds 1994 solofagottiste bij Klangforum Wien en mag qua speltechniek en vertolkingsniveau met een gerust hart worden vergeleken met illustere collega's als Bram van Sambeek (RPhO) en Gustavo Núñez (KCO). Natuurlijk, je moet van deze muziek (gaan) houden, maar het zal niet meevallen om daarvan betere uitvoeringen te vinden (als die al bestaan). De meeste indruk maakten op mij 'I was like wow' van Jacob TV (mede door de fragmenten uit de documentaire die Ter Veldhuis echt meesterlijk heeft verweven met de muziek) en Goebaidoelina's Concert voor fagot en lage strijkers, niet in de laatste plaats door de formidabele bijdrage van Klangforum Wien. Deze opname dateert al uit februari 1998, maar laat u zich daardoor zeker niet afschrikken: het staat er evenzo formidabel op.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links