CD-recensie

© Aart van der Wal, juni 2019

Chiara Margarita Cozzolani (1602-ca. 1677) was een Italiaanse componiste, zangeres en benedictijner non. Dat lijkt misschien heel bijzonder en zeker voor een kloosterzuster, maar in die tijd waren er meer nonnen die kerkmuziek (kloostermuziek lijkt treffender!) schreven en zongen. Lang heeft Cozzolani echter niet gecomponeerd: nadat ze was opgenomen in het vrouwenklooster van Santa Radegonda in Milaan en daar moeder-overste werd, stopte ze met het schrijven van muziek. Voor zover bekend componeerde ze tot ongeveer 1650, maar voor zover bekend gaf zij de zangkunst niet op. En zeker niet in dat klooster, waarvan de nonnen bekend stonden om hun zangtalent waarvan zij ook buiten de kloostermuren getuigden. Dit tegen de zin van de aartsbisschop, Alfonso Litta, die van dat 'wereldse gedoe' niets moest hebben en alles in het werk stelde om de nonnen daarin te beknotten. Maar hij werd daarin niet gesteund door Filippo Picinelli, een augustijner kanunnik die zich had toegelegd op theologie en filosofie en die in Milaan groot gezag genoot. In zijn 'Ateneo dei letterati milanesi (1670) stak hij juist de loftrompet over de bijzondere muzikale gaven die de nonnen - waaronder uiteraard ook Cozzolani (Chiara voegde zij als non later toe) - ten deel waren gevallen, die op hartverwarmende wijze uitdroegen en dat zij gerekend mochten worden tot de beste zangers van heel Italië.

De muziek van Cozzolani is duidelijk van het hart naar het hart, de receptuur ervan is ronduit schitterend, maar bepaald niet gemakkelijk te realiseren. Het zegt ook iets over de stemkwaliteiten waarover de nonnen in het klooster van Santa Radegonda moeten hebben beschikt. Dit is complexe polyfonie van een hoog gehalte die zich alleen door geschoolde vocalisten laat bedwingen, maar dan is de schoonheid ervan ook ongehoord. Het is muziek die zich echt kan meten met die van tijdgenoten als Cavalli, Strozzi en Ferrari. Haar 'Vespro' ('Vespri Natalizi') paart grote zeggingskracht aan een virtuoze schrijfwijze, het ritmisch-retorische affect laat zich nauwelijks in woorden vatten en het geheel getuigt bovendien van grote verbeeldingskracht. Alsof Monteverdi over haar schouder heeft meegekeken (en dat mag dan als een groot compliment worden beschouwd). Grote muziek dus die in de handen van de beste ensembles een onuitwisbare indruk achterlaat. Zoals hier, op deze debuut-cd, door I Gemelli, bestaande uit drie sopranen, twee alten, twee tenoren, twee bassen en een instrumentaal ensemble. I Gemelli werd in 2018 opgericht door de tenor Emiliano Gonzalez Toro en legt zich toe op de Italiaanse vocale muziek uit de zeventiende eeuw (het Seicento).

Wie niet (meer) in wonderen gelooft moet zeker naar deze muziek gaan luisteren.

index