CD-recensie

© Aart van der Wal, mei 2023

Het pianospel van de Poolse pianist Rafal Blechacz (1985) heeft, althans waar het Chopin betreft, zo te horen een niet onbelangrijke ontwikkeling doorgemaakt, met als consequentie dat die voor de een wel en voor de ander (mogelijk) geen rijpe vruchten heeft afgeworpen. Waar vriend en vijand het ongetwijfeld wel over eens zullen zijn is dat Blechacz zich in zijn spel altijd heeft onderscheiden als een musicud die grote virtuositeit wist te paren aan navenante muzikaliteit: puur technisch klatergoed was nooit aan hem besteed.

Nauwelijks elf deed Blechacz al mee aan de meest uiteenlopende concoursen, zowel in zijn geboorteland als daarbuiten. In 2005 volgde zijn internationale doorbraak, nadat hem door het fameuze Internationale Chopin Concours in Warschau (waar het een of andere schandaal overigens nooit ver weg was) een ware prijzenregen te beurt was gevallen. Dat gold in vrijwel alle categorieën: concerto, sonate, polonaise en mazurka (de nocturne viel merkwaardig genoeg buiten de prijzen). Daarmee was het concoursverhaal evenwel nog niet uit, want de jury was bij monde van Piotr Paleczny van oordeel dat Blechacz een dusdanige topprestatie had geleverd die hem met kop en schouders boven de andere deelnemers had doen uitsteken dat een tweede prijs beter maar achterwege kon blijven. Een ander jurylid, de bekende Ierse pianist John O'Connor, zag voor zijn geestesoog in de twintigjarige Blechacz een van de grootste musici ooit. Al met al was het niet verwonderlijk dat nauwelijks een jaar later Deutsche Grammophon hem een glanzend contract aanbod, dat in mei van dat jaar door de pianist werd ondertekend. Waarmee hij in de voetsporen trad van zijn landgenoot Krystian Zimerman, die dezelfde ‘eer' te beurt viel na het winnen van hetzelfde concours in 1975.

Ook in de daarop volgende concert- en studiopraktijk toonde Blechacz zich een eminent kunstenaar die qua spel niet onderdeed voor dat van Zimerman, maar ook in een andere grootheid: Piotr Anderszewski zijn gelijke vond. Kortom, drie landgenoten die binnen de pianistische wereldtop een belangrijke rol vervullen.

Het is altijd interessant om na te gaan of een bepaalde musicus zich in de loop der tijd verder heeft weten te ontwikkelen. Van Blechacz kan worden gezegd dat zijn Chopin-interpretaties vrijer zijn geworden, wanneer het expressief zo uitkomt desnoods ‘over-de-maat-heen', qua dynamiek en articulatie vrijpostiger, het tempo mede gerelateerd aan de op dat moment geldende uitdrukkingskracht. Het doet enigszins herinneren aan de pianostijl zoals die tijdens het interbellum door menige pianist werd gepraktiseerd en die uiteraard overeenkwam met de toen geldende publieke smaak (waarbij het altijd de vraag blijft wat het eerst was: ofwel de kip of het ei). Een stijl overigens die al vrij spoedig na het einde van de Tweede Wereldoorlog werd verlaten om plaats te maken voor een meer strikte (de term 'nuchter' is hier iets te zwaar aangezet) benadering van de partituur. Een stijlwijziging overigens die ook was terug te vinden in andere segmenten (orkestwerken, kamermuziek). Dat strikte had onder de handen van de mindere goden iets plichtmatigs, metronomisch ook, maar voor de echt grote pianisten gold dit niet, want zij excelleerden in helderheid in de stemvoering (ook in de tussenstemmen), in ritmische precisie, in dynamische proportionaliteit en in toonkleuring, kortom het raffinement waarbinnen de expressie haar weg kon vinden.

Blechacz' benadering grijpt - zij het met de nodige gradaties - weliswaar terug op een reeds lang vervlogen tijd, maar met dien verstande dat hij vasthoudt aan de verworvenheden van het hedendaagse pianospel, met als uitkomst een helder betoog dat ruimte laat voor een zekere mate van vrijheid. Mij heeft het van begin tot eind overtuigd, en niet in de laatste plaats omdat Blechacz' structuurbesef zijn intelligente aanpak van deze muziek alleen maar onderstreept. Dat is wat helaas aan menige zogenaamd 'vrije' vertolking ontbreekt. De opname is net zo helder als het pianospel. Een sublieme Chopin-uitgave wacht op u!

index