CD-recensie

© Aart van der Wal, april 2020

Lili Boulanger (1893-1918) was wellicht een groter talent dan haar zus Nadia (1887-1979), maar ze leefde te kort om daarover een gedegen oordeel te kunnen vellen. Vaststaat wel dat Lili, nog maar nauwelijks zeventien, al een geheel eigen stijl had ontwikkeld die bol stond van progressief getinte harmonieën en waarin ze bitonaliteit verbond met sprankelende chromatiek. Haar vroegste werk, 'Attente' (het staat op track 4) legt er al getuigenis van af. Lili hield van het mysterieuze en van het symbolische en ze toonde zich uitgesproken moedig in het doorzetten van haar compositorische idealen. Des te jammer dat dit grote muzikale talent feitelijk al in de knop werd gebroken, toen ze zich temidden van een schijnbaar niet te stuiten ontwikkeling bevond die slechts de tijdspanne van acht jaar omvatte. Vierentwintig jaar jong liet ze daardoor slechts een bescheiden oeuvre na.

Nadia mocht wel oud worden: 92. En gezegd moet worden dat ze haar tijd tot op zeer hoge leeftijd uitzonderlijk goed heeft gebruikt. Niet zozeer als componiste, want ze was al vroeg tot de conclusie gekomen dat ze in dit opzicht tegen haar zes jaar jongere zus niet op kon. Zij zocht haar creativiteit daarom in het lesgeven, waarvoor ze wel een bijzonder talent bleek te hebben, getuige ook het grote aantal leerlingen dat zij onder haar hoede had en waarvan een groot deel later beroemd zou worden (de indrukwekkende lijst vindt u hier).

Ook de Franse liedkunst, de 'mélodie', moet het hebben van kleur en fleur. Een van de eerste grote liedzangers die daarvan het meest indrukwekkende bewijs leverde was de bariton Gérard Souzay (1918-2004). Wat Dietrich Fischer-Dieskau als liedzanger in de ogen voor de verspreiding van de Duits-Oostenrijkse liedkunst heeft betekend, betekende Souzay (zijn werkelijke naam was Gérard Marcel Tisserand) voor het Franse liedrepertoire. Wat uiteraard niet wil zeggen dat beide liedkunstenaars zich niet aan allerlei net zo fascinerende uitstapjes waagden. Het was Souzay die met zijn volmaakte stem en unieke interpretaties de Franse liedkunst onder de aandacht van het grote publiek wist te brengen, een ontwikkeling die zich tot de huidige dag heeft voortgezet.

Liedkunst floreert dankzij een verbeeldingsvolle voordracht, met de zang- en begeleidingstechniek (ze horen echt bij elkaar) als belangrijkste vertrekpunt. Bij die verbeelding hoort een plastische benadering van het notenbeeld, het exploreren van de kunst van het kleine, in de vorm van een minuscule stembuiging, hier en een bijna achteloos accent daar, flexibele tempi ook binnen een frase, maar ook het markeren van een bepaald rustpunt, het inlassen van een kortstondige vertraging of juist versnelling, en dan uiteraard als de tekst erom vraagt. En al lijkt het op een paradox: ook in de liedkunst gaan precisie en souplesse hand in hand. Zanger en pianist hebben tijdens de voorbereiding het discours tot in detail verkend, uitgeprobeerd en hun interpretatie er uiteindelijk op afgestemd. Wat niet wil zeggen dat er dan geen ruimte zou zijn voor spontaniteit of om het op een gegeven moment toch net iets anders te doen (waarbij de zanger meestal het voortouw neemt). Bovendien: hoe beter het duo op elkaar is ingespeeld, des te meer kan intuïtie haar altijd weer bijzondere rol gaan vervullen.

Zowel het vocale talent van Nicholas Phan als het instrumentale aandeel van Myra Huang is ruim toereikend om deze 'mélodies' het vereiste cachet mee te geven en daarnaast het imaginaire karakter ervan tot gelding te brengen. En toch ben ik niet helemaal tevreden, wat ik eerder wijdt aan de door Marian Barry gemaakte opname of de editing, of beide. De stem komt te luid binnen, zeker ten aanzien van de pianopartij, wat het klankbeeld bovendien iets gruizigs geeft. Dat is zeker op elektrostatische weergevers geen feest. Het volume kan uiteraard op iedere installatie worden teruggenomen, naar smaak worden aangepast, maar daardoor wijzigt zich niet het door de opnametechnicus in de studio vastgelegde perspectief. Afspelen op een lager volume betekent in dit geval dus tevens een (nog) minder volumineuze pianoklank. Dat kan op deze cd ook duidelijk worden waargenomen: het spel van Huang verschuift met de afname van het volume meer naar de achtergrond. Zeker in een liedrecital is dat geen kwestie om achteloos aan voorbij te gaan. Wel jammer, gegeven deze uitstekende vertolkingen. Op de achterkant van het doosje zijn wel de titels en de dichters (Samain, Maeterlinck, Verlaine, Jammes en Nadia Boulanger) vermeld, maar niet of ze van Lili of Nadia Boulanger stammen. Gelukkig biedt het boekje dat inzicht wel. Deze productie is duidelijk tot stand gekomen dankzij een groot aantal begunstigers: ik telde maar liefst 52 namen, waaronder ook die van meerdere stichtingen.

index