CD-recensie
© Aart van der Wal, oktober 2021
J.S. Bach - Three or One Klik hier voor het programma Fred Thomas (piano), Aisha Orazbayeva (viool), Lucy Railton (cello) |
Een aanzienlijk deel van de instrumentale en vocale werken van Johann Sebastian Bach leent zich uitstekend voor allerlei transcripties, al is en blijft het succes ervan een kwestie van perceptie en – van de zijde van de bewerker – goede smaak en uiteraard vakmanschap.
Voor de pianist Fred Thomas (hij trad tevens op als producer van dit album) was een bekende uitspraak van John Cage wat deze Bach-transcripties betreft mede de aanleiding tot dit nieuwe album: dat muziek uit het verleden alleen bruikbaar is als springplank naar de creatie van het nieuwe. Ik heb die uitspraak overigens altijd als erg kort door de bocht ervaren, maar Cage was nu eenmaal een componist die graag ferme uitspraken deed (en doelbewust menigmaal tegen schenen schopte). Cage schudde niet alleen de muziek op...
Hoe het ook zij, die uitspraak van Cage bracht Thomas in hernieuwd contact met twee musici die zich in de eigentijdse muziek hebben gespecialiseerd: de violiste Aisha Orazbayeva en de celliste Lucy Railton. Dat was geen toevallige muzikale handreiking: Thomas kende het tweetal als medestudenten tijdens zijn muziekstudie in Londen, waar hij onder de indruk was geraakt van hun – zoals hij het in het boekje omschrijft – ‘special aura, gentle, funny and fierce'. Maar ook: ‘both have an acute sense of taste for lean sonorities on their strings and I wondered if this rare feeling for sound production could subvert the associations of the piano trio (so remote from Bach)'.
Wat deze transcripties zo interessant maakt is de ingenieus uitgewerkte wisselwerking tussen de verschillende stemmen, de wijze waarop ze als ‘karakters' worden voorgesteld, zich menigmaal zelfs als in verschillende werelden lijken te bewegen. Niet door de oorspronkelijke noten geweld aan te doen, maar door geraffineerde kleuraccenten en inventieve stemvoering. Het heeft een fascinerend spanningsveld opgeleverd, vakkundig gegoten in een model dat Bach niet heeft gekend. Dat de piano daarin een dominante rol vervult is in de natuur der dingen: het is immers een pianotrio.
Aan Thomas werd de vraag voorgelegd wat het meest essentiële element in de muziek is. Zijn instinctieve reactie: de pure klank die vóór de inhoud gaat. Hoe zou Bach hebben geantwoord? We kennen hem immers ook als groot bewerker die ook in zijn eigen composities niet altijd consequent zijn noten verbond aan een bepaald instrument of instrumentengroep.
Als aan mij de vraag zou worden voorgelegd wat ik van deze transcripties vind, dan is mijn reactie: een regelrechte aanwinst voor het repertoire.
De albumtitel Three or One' verwijst naar zowel het trio als naar het solo-optreden van Thomas in BWV 33, 105, 165 en 202.