CD-recensie

 

© Aart van der Wal, maart 2016

 

Nunes: Chessed III (1990/91)

Zimmerlin: Strijkkwartet nr. 4 (2015) (met 'Fantrasie for Jürg Wyttenbach as interpolation')

Feldman: Structures for String Quartet (1951)

Lachenmann: Strijkkwartet nr. 3 'Grido' (2001/02)

Arditti String Quartet (Irvine Arditti, Ashot Sarkissjan, Ralf Ehlers, Lucas Fels)

BMN Audiophil 20159 • 69' • + Blu-ray
(96 kHz, 24 bit - met als extra een interview van Elmar Budde met Alfred Zimmerlin, Duits gesproken, Engels ondertiteld).

Live-opname: 1 december 2015, Hans Huber-Saal, Bazel

http://www.bonitz-music-network.eu/start.php?catId=87

 

Het Arditti Quartet (de naam is verbonden aan de oprichting van het ensemble in 1974 door de violist Irvine Arditti) heeft zich door de jaren heen onderscheiden als waarschijnlijk het beste kwartet op het gebied van zowel de twintigste-eeuwse als eigentijdse muziek. Ook de vele recensies op onze site bevestigen dat.
Evenals het Belgische Goeyvaerts Trio is het ensemble er veel aan gelegen om gedegen samen te werken met nog levende componisten, wat - hoe kan het anders - de vertolkingen een zekere mate van authenticiteit meegeeft. De kennis en de ervaring die aldus wordt opgedaan, wordt voorts gedeeld in masterclasses en workshops.
Voor geen enkel ander kwartet hebben hedendaagse componisten zoveel geschreven en gaf het ensemble zoveel premières van werken van onder meer - in alfabetische volgorde - Adès, Andriessen, Aperghis, Birtwistle, Britten, Cage, Carter, Denisov, Dillon, Dufourt, Dusapin, Fedele, Ferneyhough, Francesconi, Gerhard, Goebaidoelina, Maderna, Manoury, Nancarrow, Reynolds, Rihm, Scelsi, Sciarrino, Stockhausen (inclusief het beruchte 'Helicopter Quartet') en Xenakis. In navolging van het fameuze Lasalle Quartet en ons Schönberg Kwartet nam het Arditti bovendien de kamermuziek voor strijkers van de Tweede Weense School op. Het complete archief van het kwartet is ondergebracht bij de Paul Sacher Stichting in Bazel.

Op 27 november 1994 trad het Arditti op tijdens het Herfstfestival (Festival d'Automne) in Parijs, samen met het Südwestfunkorchester Baden-Baden onder leiding van Jürg Wyttenbach. Op het lessenaars stond muziek voor strijkkwartet en orkest van Emmanuel Nunes, Morton Feldman en Helmut Lachenmann. Het programma van het door BMN Medien opgenomen concert van 1 december 2015 in de Hans Huber-Saal in Bazel is in zekere zin een reflectie op dat concert in Parijs, ditmaal met vier strijkkwartetten van dezelfde componisten, als een hommage aan de dirigent én componist Jürgen Wyttenbach. Hij was gevraagd om voor die gelegenheid een strijkkwartet te componeren, maar dat verzoek kon hij helaas niet meer nakomen. Het mogelijke alternatief, de uitvoering van zijn scènische kwartet 'Exécution ajournée' (1971), bleek op een zo korte termijn niet haalbaar. Alfred Zimmerlin was echter zo vriendelijk om een al lopende opdracht van het Arditti voor een nieuw kwartet (de première stond gepland in 2016) naar voren te halen en bovendien daaraan een eerbetoon aan Wyttenbach (hij werd op 2 december 80) te verbinden. Aldus vinden we op deze cd het Vierde strijkkwartet van Zimmerlin, de 'meester van het absurde in het concrete', met de 'Fatrasie for Jürg Wyttenbach as interpolation'. Daarmee was het tevens de eerste uitvoering van het stuk.

Geen misverstand erover: de vier kwartetten mogen zonder voorbehoud worden gerekend tot de zogenaamde 'moeilijke' muziek. Hoewel ik er gelijk bij vermeld dat 'moeilijk' uiteraard subjectief is. Wat niet wegneemt dat wat de gemiddelde luisteraar direct herkent als melodie, harmonie en ritme, de drie meest in het oor springende kenmerken van onze westerse muziekcultuur, bij Nunes, Zimmerlin, Feldman en Lachenmann zijn ondergesneeuwd in de omarming van de avantgarde. Er zijn herkenningspunten, zoals tremolandi, ostinati, pizzicati, er zijn incidenteel associaties (zoals een simpele melodie uit de Middeleeuwen bij Zimmerlin), bijzondere klankkleuren in zacht wiegende klankvelden (Feldman), of razende toonladders en arpeggio's (Lachenmann). Misschien is Nunes' 'Chessed III' nog het minst toegankelijk door zijn extreme gelaagdheid en de dominante kabbalistische symboliek (het getal vier speelt een conceptuele hoofdrol).

De partituren van deze stukken bezit ik niet, maar puur beoordeeld op het gehoor speelt het Arditti Quartet overeenkomstig zijn reputatie: dit is groots spel, met een zelfs in dit buitengewoon lastige repertoire ongekende perfectie. De Blu-ray schijf bevat als extra een interview van Elmar Budde met Alfred Zimmerlin (Duits gesproken, Engels ondertiteld). De opname van dit live-concert is formidabel: geen detail gaat verloren, een absolute 'must' voor zeker deze muziek. Dat helpt de luisteraar aanzienlijk om de vele harde noten te kraken!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links