CD-recensie

© Aart van der Wal, juli 2025

In het rijk geïllustreerde boekwerk raakt de Duits-Britse bariton Benjamin Appl (1982, Regensburg) op aimabele en heldere toon de kern van de zangkunst van zijn in 2012 overleden collega en mentor Dietrich Fischer-Dieskau. Het begint met een bekend citaat van de Weense dichter Franz Grillparzer (1791-1872): 'Hij liet de poëzie zingen en de muziek spreken'. Een andere, even bekende tekst van Grillparzer is te vinden op het grafmonument van Franz Schubert: 'Die Tonkunst begrub hier einen reichen Besitz, aber noch viel schönere Hoffnungen'. ('De toonkunst begroef hier een rijke schat, maar nog veel schonere verwachtingen'.) Dat laatste met mijn kanttekening dat Schubert ondanks zijn korte leven (hij werd 31 jaar) alle mogelijke verwachtingen reeds lang en breed had ingelost. Maar Grillparzer had het uiteraard goed bedoeld.

De uitgifte van het boekwerk, Hommage à Dietrich Fischer-Dieskau (de tekst ervan is te lezen in het Engels, Duits en Frans), hangt samen met diens postume honderdste verjaardag, op 28 mei 2025. Het zal in brede kring worden 'gevierd', niet in de laatste plaats door de muzieklabels met hun heruitgaven in grote aantallen, want de bewierookte Duitse bariton heeft veel, indrukwekkend veel opgenomen, in alle vocale genres: opera, oratorium, symfonisch concert, lied, maar ook het gesproken woord. Op het internet is daarover veel informatie te vinden.

Benjamin Appl kan bogen op vrijwel uitsluitend lovende kritieken en daarop maakt dit nieuwe album geen uitzondering. De Zuid-Afrikaanse pianist James Baillieu werkt al geruime tijd met de bariton samen en dat valt zeker van zijn zowel soepele als verbeeldingsvolle begeleidingskunst af te lezen. Kortom, dit is een lied-duo wiens vertolkingen tevens de zeldzame kwaliteiten van deze liederen aan het licht brengen. Liedkunst dus in optima forma.

Dat het een programma is geworden dat nauwelijks coherentie uitstraalt, zal voor de meesten onder ons niet of nauwelijks op bezwaren stuiten. Ten eerste omdat het aansluit bij de inhoud van het boek en ten tweede omdat het contrast tussen de verschillende liederen zeker zijn aantrekkelijke kanten heeft.

Dat de liederen van Schubert door Fischer-Dieskau's gehele zangcarrière heen een belangrijke rol hebben gespeeld is zonneklaar, maar ook andere componisten hadden zijn belangstelling, waaronder Wolf, Eisler, Brahms, Debussy, Britten, Barber en zoveel anderen. Ook liederen uit zijn naaste familiekring en speciaal aan hem gewijde, eigentijdse stukken hadden zijn aandacht.

Hieronder het overzicht van het album:

Prologue
Franz Schubert (1797–1828)
1 An die Musik, D 547 (Schober)

Childhood In Berlin
Albert Fischer-Dieskau (1865–1937)
2 Heidenröslein, from the Singspiel Sesenheim (Goethe)
Klaus Fischer-Dieskau (1921–1994)
3 Nocturne I, op. 1/1 (excerpt) (Dedicated to Mother)
4 Wehmut, op. 3/2 (Goethe)

Teenage Years And First Steps As A Singer
Johannes Brahms (1833–1897)
5 Wie bist du, meine Königin, op. 32/9 (Daumer)

A Soldier In War 1943–1945
Hugo Wolf (1860–1903)
6 Andenken (Matthisson)
Erich Wolfgang Korngold (1897–1957)
7 Liebesbriefchen, op. 9/4 (Honold)
Franz Schubert
8 Strophe aus ‘Die Götter Griechenlands‘, D 677 (Schiller)
Aribert Reimann (1936–2024)
9 Tenebrae (Celan)

A Prisoner Of War 1945–1947
Claude Debussy (1862–1918)
10 Schöner Abend, L. 84 (Bourget/Fischer-Dieskau)
Christian Sinding (1856–1941)
11 Sylvelin, op. 55/1 (Vislie/Henzen)
Pyotr Ilyich Tchaikovsky (1840–1893)
12 Nur wer die Sehnsucht kennt, op. 6/6 (Goethe)
13 Ich bin nur ein armer Wandergesell (Haller/Rideamus)

Returning Home In 1947
Fanny Hensel (1805–1847)
14 Ach, die Augen sind es wieder (Heine)
Hanns Eisler (1898–1962)
15 Die Heimkehr (Brecht)
Klaus Fischer-Dieskau
16 Aus Schmerzen und Freuden geboren, op. 22/1

Birth Of Three Sons
Bruno Walter (1876–1962)
17 Des Kindes Schlaf (Eichendorff)

Song Accompanists And Friends
Franz Schubert
18 An mein Klavier, D 342 (Schubart)
Benjamin Britten (1913–1976)
19 Proverb III, from Songs and Proverbs of William Blake, op. 74 (Blake)

The Bitter Loss Of Irmel, His First Wife In 1963
Carl Loewe (1796–1869)
20 Süßes Begräbnis, op. 62/4 (Rückert)

Death Of His Mother Theodora In 1966
Hanns Eisler
21 Mutterns Hände (Tucholsky)

Marital Life
(Ruth Leuwerik 1965–1967, Kristina Pugell 1968–1975, Julia Varady 1977–2012)
Franz Grothe (1908–1982)
22 Excerpt from music for the film: ‘Vater braucht eine Frau‘
Franz Schubert
23 Liebhaber in allen Gestalten, D 558 (Goethe)
Clara Schumann (1819–1896)
24 Liebst du um Schönheit, op. 12/2 (Rückert)

Commissions And World Premieres
Benjamin Britten
25 Hörnersang, op. 66 from War Requiem (Owen/Fischer-Dieskau)
Samuel Barber (1910–1981)
Three Songs, op. 45 (1974)
26 Now I Have Fed and Eaten Up the Rose (Keller/Joyce)
27 A Green Lowland of Pianos (Harsymowicz/Milosz)
28 O Boundless, Boundless Evening (Heym/Middleton)

Teaching And Personal Experiences
Franz Schubert
29 An die Laute, D 905 (Rochlitz)
Hugo Wolf
30 Sterb' ich, so hüllt in Blumen meine Glieder (Heyse)

Farewell To Stage
Carl Maria von Weber (1786–1826)
31 Meine Lieder, meine Sänge, op. 15/1 (Löwenstein-Werthheim)

Epilogue
Robert Schumann (1810–1856)
32 Requiem, op. 90/7 (Dreves)

Naast de bekende liederen zijn er ook een aantal van vader Albert en broer Klaus Fischer-Dieskau opgenomen, met van Klaus bovendien een Nocturne voor piano solo. Hoewel het geen meesterwerken zijn, hebben ze wel melodieuze charme. Klaus' Aus Schmerzen und Freuden geboren is gecomponeerd op een tekst van zijn jongere broer Dietrich (de cellopartij wordt vertolkt door Dandolo Marchesi).

Het boek bevat onder meer nog niet eerder gepubliceerde brieven, concertprogramma's, dagboekaantekeningen, tekeningen en foto’s die een representatief beeld schetsen van Benjamin Appl's idool. De gevolgde chronologie bevat thema's uit Dietrich Fischer-Dieskau's Berlijnse jeugd, zijn rol als soldaat en krijgsgevangene, het gezinsleven, de vele successen als zanger en zijn pedagogische kwaliteiten. Zoals er ook een keerzijde is, dramatische gebeurtenissen die de nodige littekens hebben achtergelaten, waaronder de misère rond zijn gehandicapte broer en het overlijden in 1963 van zijn eerste echtgenote, Irmgard ('Irml') Poppen, tijdens de bevalling van hun derde zoon, Manuel.

index