CD-recensie
© Aarnout Coster, augustus 2011
 |
Elgar: Strijkkwartet in e op. 83 –
Pianokwintet in a op. 84 – Mina – Laura Valse – Mars in D – Impromptu
Piers Lane (piano), Goldner String Quartet
Hyperion CDA67857 • 78' •
Elgars Strijkkwartet op. 83 en Pianokwintet op. 84 worden in Nederland weinig uitgevoerd en dat is jammer, want er valt heel wat te beleven aan deze zeer goed gecomponeerde muziek. Elgar schreef deze werken in het jaar 1918, hij was toen 61 jaar. De gevoelige componist was in het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog de drukte in Londen ontvlucht en in de stilte van een cottage in Yorkshire concentreerde hij zich op het intieme genre van de kamermuziek. Al zijn ervaring en kennis verdisconteerde hij in deze romantische, afwisselende en vaak spannende muziek.
Het strijkkwartet begint bescheiden met een motief dat in sequenzen tot een climax met stevige octaven passages leidt – van kalmte naar hevige emotie. Het tweede deel, Piacevole, is dromerig, echt Engels en pastoraal – een sfeer die we ook bij Delius en Vaughan Williams tegenkomen. Maar het is niet alleen mooi weer: het middenstuk van dit deel is zwaar en dramatisch. Het derde deel begint met een snel, kort vraag- en antwoordspel tussen de hoge en de lage strijkers, waarna men gezamenlijk optrekt naar een syncopisch thema en woeste accoordenpassages. Na een ernstig middenstuk en een fugatische passage keren de snelle accoordenpassages terug, waarna de rust weerkeert en het stuk zachtjes eindigt.
Het pianokwintet is een overrompelend stuk. Bernard Shaw schreef aan Elgar dat hij het van dezelfde kwaliteit als Beethovens ouverture Coriolan achtte.
Het kwintet begint met lange noten in octaven op de piano met onrustige pizzicati door de strijkers, maar al spoedig gaat het feller toe, worden de rollen omgekeerd: lange noten bij de strijkers en snelle figuren op het klavier. Elgar varieert dit gegeven op verrassende wijze. Het tweede, langzame, thema heeft een geheimzinnig karakter. Elgar schreef over dit eerste deel: ‘It is strange music I think & I like it – but – it’s ghostly stuff’. Elgar was geïnspireerd door een novelle over occulte zaken met alchemie en een ‘legende’ dat een rijtje dode bomen bij zijn cottage de verwrongen vormen waren van Spaanse monniken, die zich hadden overgegeven aan Satansdienst en als straf door de bliksem werden getroffen.
In het tweede deel wisselen een lieflijk lyrisch thema en een stormachtig dramatisch gedeelte elkaar af. Soms verschijnt het lyrische thema in een variant die net op de grens van het sentimentele is. De fraaie omspelingen door de piano maken alles weer goed.
Een stevig thema beheerst het laatste deel. In volle vaart wordt in de snaren en toetsen gegrepen. De stijl doet aan Schumann denken. Toen een recensent daar iets over schreef, was Elgars reactie: ‘Note that I have copied the title from Schumann – which ought to satisfy you’.
De vier pianostukjes op deze cd zijn aardige salonfähige werkjes, smaakvol vertolkt door Piers Lane. De ‘Impromptu’ is 27 seconden kort; om met Schoenberg te spreken: ‘Als een (romantische) zucht’.
Het Goldner String Quartet en Piers Lane geven voorbeeldige uitvoeringen, hecht van samenspel en met een drive om alles uit deze vaak wonderlijke partituren te halen: de felheid, de gevoeligheid, het drama, de lyriek.
Hyperion heeft (weer) gezorgd voor een fraai, uitgebalanceerd klankbeeld. Het boekje (met toepasselijke artistieke cover) informeert ons prima over composities en uitvoerenden.