In memoriam Jan Kool

 Ieder z'n vak, nietwaar?

 

© Jan Kool, Luister, september 1966

 

Treurige belevenissen van een Belgisch discofiel Enige tijd geleden schreef onze platenredacteur een aanklagend artikel onder dezelfde titel. Daarin werd het droeve verhaal verteld van een installateur, die een peperdure afspeelcombinatie afleverde zonder de transportschroeven van de draaitafel los te maken. Het gevolg was een platen weergave, begeleid door een continu onweer waar de "deskundigen" niets verkeerds in konden horen. Bij het onderzoek van onze redacteur een half jaar later(!) was er nog niets aan veranderd. Naar ik meen was met een oud tafelmes binnen de minuut toen de kwaal verholpen.

Van een lezer uit Zeeland ontvingen wij het verslag van weer een nieuw staaltje van erbarmelijke ondeskundigheid en slechte service. Bij het kopen van een mono plaat werd ondanks de nadrukkelijke wens van de koper toch een stereoplaat opgedrongen. De plaat was als geschenk voor iemand anders gekocht. De ontvanger, die een mono pickup bezit ging terug naar de winkel met het artikel van de Heer Endenburg over compatibiliteit in Luister van mei 1965, gewapend. Men weigerde hem te geloven en ontkende de mogelijkheid van enige beschadiging van de stereoplaat door een mono pickup. Onze lezer vreest dat een brief van hem aan de importeur terzijde gelegd zal worden "omdat de importeur zijn handelaar niet zal willen afvallen". Wij geloven echter dat de importeur eerder een bijzonder hartig woordje voor deze schandelijke incompetentie beschikbaar zal hebben. Wij adviseren ieder, die dit soort ervaringen heeft wel degelijk de importeurs op de hoogte te stellen met naam en adres van de verkoper, die kennelijk maar één interesse heeft!

Uit onze post blijkt dat dit soort ellende heel wat meer geleden wordt dan men zou vermoeden. Uit België echter bereiken ons tragische verhalen die de moeilijkheden hier reduceren tot een klein ongemak. Een lezer uit Ostende is met veel élan apparatuur verkocht van duizenden guldens waar met geen mogelijkheid een plaat met enig redelijk geluid op weer te geven is. Toch zijn in zijn reproductieketen topklasse componenten te vinden zoals de Ortofon SPU-E met Ortofon transistor voorversterkers en KEF "Slimline" luidsprekers. Bij platenspelen verdwijnt het hoog volledig en blijft er alleen een bonkende lage tonen massa over. Schrijven, bezoeken van importeurs en raadplegen van vele "deskundigen" heeft geen enkel resultaat opgeleverd. Platen spelen durft onze lezer nu niet meer ondanks zijn zeer kostbare installatie. FM-uitzendingen via zijn afstemeenheid zijn met de hoge tonen regeling geheel op gedraaid nog redelijk te beluisteren maar dat is dan ook alles. Voor zover een diagnose op afstand te stellen is, is na uitvoerige correspondentie, met vrij grote zekerheid aan te nemen dat men een installatie heeft geleverd waar eerst in de voorversterker en daarna nogmaals in de gewone versterker RIAA compensatie wordt toegepast. Zo verdwijnt inderdaad de hoogweergave volkomen en wordt de bas 20(!) dB teveel opgehaald. Eén van de "adviezen" luidde: "Een versterker van 2 x 12 Watt is veel te klein voor uw Slimline speakers. U moet daar minstens 2 x 45 Watt voor hebben!" Zeer terecht vond onze lezer dat zijn installatie alleen voor zijn eigen huis bestemd was en niet voor een gehele stadswijk. De KEF speakers zullen ook weinig voor verbrande spreekspoelen gevoeld hebben. Dit fraaie advies kwam van een importeur van kwaliteitsapparatuur! Geen wonder dat onze abonnee schrijft: "Wat er ook van zij, de toestand, die ik wil aanklagen via "Luister" is er een van diepe ontgoocheling over de hier te lande heersende praktijken. Helaas, tot mijn spijt en na herhaalde pogingen een deskundige bij mij thuis te krijgen, heb ik moeten vaststellen, dat dit in België niet mogelijk is. Zelfs dat er in mijn stad helemaal geen deskundige aanwezig is. Met de fabriek, die de spullen leverde en de versterker ook bouwde, heb ik alle hoop opgegeven". Is het een wonder, dat deze discofiel spreekt over Hi-Fi gangsters en sjacheraars, die alleen geïnteresseerd zijn in het verkopen van dure spullen zonder zelf enig benul te hebben van de techniek ervan en met geen mogelijkheid enige service kunnen verlenen.
Dit drama speelt al een paar jaar en nog steeds heeft de heer De B. uit Ostende niemand kunnen vinden die hem helpen kan. Dan hebben wij het hier nog niet eens zo slecht!

Voor de laatste maal.... !

Jan Kool, Luister november '66

Het wordt langzamerhand bijzonder vervelend om er steeds weer over te moeten schrijven maar de kwestie "Stereo ook Mono af te spelen" blijft ons achtervolgen. Dit wordt de laatste keer dat we er nog iets over willen zeggen. Het wordt nu tijd dat de handel en de industrie, die verantwoordelijk zijn voor de verwarring, er duidelijke taal over spreken.

Het stukje in Luister van j.l. september over de lezer in Zeeland, die een stereoplaat opgedrongen kreeg bracht een zeer boze reactie van iemand uit de platenhandel in Alkmaar. Zijn verontwaardiging is zeer begrijpelijk en hij stelt met nadruk dat de handelaar beslist niet tegen de wil van fabrikant en importeur ingaat wanneer hij stereoplaten verkoopt waarvan hij weet dat ze straks met een mono-pickup zullen worden gespeeld. Met een aantal voorbeelden, die ik u niet zal onthouden wil hij "bewijzen", dat niet de handelaar maar de importeur of fabrikant verantwoordelijk is.

Als "bewijs" werd ook een bon ingesloten, die op een nieuwe folder van DGG voorkomt. Het betreft de folder over de intekenactie voor 4 cassettes met o.a. de Beethoven pianosonates, de Missa solemnis, etc. Op deze bon staat letterlijk: "De STEREO langspeelplaten zijn ook met MONO-pickups afspeelbaar." Dit zou wel zeer flagrante misleiding zijn geweest als wij niet kort daarop een telefoontje hadden gekregen van Polydor Nederland n.v. waarin ons duidelijk werd, dat hier nadrukkelijk sprake was van een grote vergissing. De ontsteltenis over de blunder was echt en we hebben zo het idee, dat er een flinke storm over gewaaid heeft. Het prettige was, dat men onmiddellijk alle verantwoordelijkheid voor zijn rekening nam en niet probeerde er op de een of andere manier onderuit te komen. Wat men er bij DGG aan denkt te doen weet ik nog niet maar in ieder geval kan het niet meer als bewijs gelden. Het is een gewone vergissing (zij het een hele erge!), die in de hand gewerkt is door de vele onduidelijke taal, die hieraan vooraf gegaan is in folders en op hoezen.

De andere voorbeelden die de heer F. uit Alkmaar aanhaalt zijn de volgende: TELEFUNKEN: "ROYAL SOUND STEREO-PLATTEN können auch auf MONO Plattenspieler abgespield werden". ELECTROLA: "Bei MONO-Abspielgerate wird zum besseren Wiedergabe, der Einbau eines Stereo - Abtastkopf es empfohlen". Er staat dus niet, zegt de heer F. "NUR mit Stereo-Abtastkopf abspielen". Zodat het alleen om een betere weergave zou zijn. EURODISC: ,,Die Wiedergabe von Stereo-Platten ist auch mit einem Mono-Abspielgerat möglich." Hier zijn ten slotte nog een paar fraaie voorbeelden van onze kant: PHILIPS: "Stereo also playable on Mono" (behalve slecht Engels ook nonsens!). IRAMAC: "This stereo record will give the same musical joy when played on a modern monaural gramophone with lightweigth tone arm." Behalve deze lyrische Engelse onzintekst vindt men er ook nog in het Duits, Frans en Nederlands een zin op van hetzelfde gehalte, zoals de Nederlandse versie die de muzikale verrukking buiten beschouwing laat: "Deze plaat is met iedere moderne lichte pickuparm ook mono perfect afspeelbaar."

Zo zouden we van vele andere merken nog talloze voorbeelden kunnen aanhalen, want vrijwel iedere platenproducent maakt zich er schuldig aan. De een wat meer misleidend dan de ander, maar geen van hen stelt nadrukkelijk en eerlijk dat een stereoplaat NOOIT MET EEN MONO ELEMENT AFGESPEELD MAG WORDEN! Om het nog eens duidelijk en kort te zeggen: Een stereoplaat bevat in de groeven een signaal dat horizontale en verticale bewegingen van de naald vereist. In een mono-element kan de naald geen verticale bewegingen uitvoeren of slechts zeer geringe. Alleen een STEREO~element is daarop ingericht. Het resultaat van het spelen met een mono-pickup is dus dat alle verticale modulatie van de groef, als met een bulldozer, ernstig beschadigd wordt.

Het argument dat ik in de platenzaak hoorde, "dat er nooit klachten kwamen" is heel goed te begrijpen. Zolang de mono installatie gebruikt wordt hoort men nog niet veel maar als er over gegaan wordt tot een goede stereocombinatie merkt men maar al te goed dat de dure stereoplaat een nutteloze vinylschijf is geworden. De "musical joy" wordt een "musical joke!" Er wordt in de hoes- en folderteksten vaak gesproken over de moderne lichtgewicht arm maar dat is een wensdroom. Men hoopt dan maar dat daar een stereo-element in zit en dat is beslist niet altijd het geval. Bij veel moderne platenspelers is ongetwijfeld al zonder meer een stereo-elementje ingebouwd maar pertinent niet altijd! Een lichte arm heeft ook niets te maken met verticale compliantie van de naald en dat is de kern van de zaak. Het "Mono - abspielbar" en alle andere misleidende leuzen slaan uitsluitend op het feit dat de twee stereo-signalen door parallel schakelen samengevoegd kunnen worden om zo een acceptabel monobeeld te kunnen leveren. Een kwestie, die in hoofdzaak te maken heeft met de oorspronkelijke microfoon opstellingen en toegepaste opnametechniek. En verder nergens anders mee!

Nu stelt de heer F. dat wanneer fabrikanten en importeurs dergelijke dubbelzinnige opschriften op hoezen en in folders gebruiken, de handelaar niet meer verantwoordelijk gesteld kan worden. Hier kan ik het helaas niet mee eens zijn. De platenhandelaar wordt, zeker door de klant, als vakman beschouwd. Op wie zou de koper anders moeten vertrouwen ? Nu mag men zeker van deze vakman veronderstellen dat deze het principiële (en eenvoudige!) verschil tussen stereo en monoplaten kent. Wanneer zijn vakkennis bepaald moet worden door propaganda opschriften op hoezen en reclameteksten in folders doet mij dit denken aan mijn vrouw, die de neiging heeft alle advertenties te geloven "omdat het gedrukt staat!" Dat het de handel moeilijk gemaakt wordt door de fabrikant, zal ik niet ontkennen maar meestal verkoopt deze handel ook nog graag afspeelapparatuur en adviseert daarover. Als hij dat allemaal wenst te doen, dient hij ervan af te weten en zijn klanten, die géén experts behoeven te zijn, te beschermen tegen de dubieuze leuzen in de reclame.

Niet Luister dient aangevallen te worden omdat het al vele malen ernstige fouten signaleerde maar wel degenen die er de oorzaak van zijn, dat argeloze platenliefhebbers het slachtoffer van onjuiste verkooppolitiek worden. Of deze politiek nu bedreven wordt door fabrikant importeur of detailhandel doet er niet toe. Ze zullen nu wel allemaal boos op ons zijn maar dat laat ons volkomen onverschillig! Laat er eerst maar eens op de hoezen de volgende tekst verschijnen: "EEN STEREO PLAAT KAN UITSLUITEND MET EEN STEREO-ELEMENT AFGESPEELD WORDEN". Wel kan men de twee pickup leidingen parallel schakelen en via een monoversterker en één luidspreker ten volle van de opgenomen muziek genieten". Dan mag er van ons verder alle lyriek en reclame bombast bij om te vertellen hoe intens dit muziekgenot zal zijn. Verdere boze brieven van de zijde van degenen, die deze verwarring gesticht hebben stellen wij niet meer op prijs. Wij hebben een blad voor de discofiel en voor diens belangen hebben wij te werken. Niet als "salespromotor voor de platenindustrie".


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links