audioapparatuur

Zwaar en veelzijdig:

Philips FA 951 versterker

© Aart van der Wal, februari 1994

Philips heeft de FA 951 inmiddels aangewezen als opvolger van een andere geweldenaar: de FA 950. Wie mocht denken dat deze fabrikant zijn kaarten vooral op het digitale audio-spel heeft gezet, komt hier bedrogen uit. De 951 kan met gemak meekomen in het veld van Sony, Technics, Kenwood en nog vele anderen.

De 2 x 85 watt FA 951 is de opvolger van de alom gewaardeerde FA 950, een krachtpatser met een nominaal vermogen van 2 x 125 Watt en een keur aan digitale en analoge in- en uitgangen. Evenals die 950 heeft de 951 geen ingebouwde D/A-omzetter: de aangevoerde digitale signalen worden ongewijzigd naar de digitale uitgangen getransporteerd. Die 950 behoort tot een van de beste versterkers in de prijsklasse rond 1500 gulden, maar uit de metingen blijkt dat de zo'n vijfhonderd gulden goedkopere 951 daar niet voor onderdoet. En evenals die 950 beschikt de 951 over een keur aan in- en uitgangen, al miste ik wel de extra twee optische en coax-ingangen die de 950 ook nog biedt. Het aantal apparaten dat een plaatsje moet vinden in de huiskamerinstallatie neemt namelijk gestadig toe: cd/dcc/dat/minidisc/laserdisc/video/cd-i/analoog deck/tuner/satellietradio, enz. Ook de 951 kan daarin niet geheel voorzien, maar komt toch een eind: vier digitale coax-in- (cd/dsr/dcc/aux) en 2 digitale coax-uitgangen (aux/dcc), 6 analoge in- en 3 analoge uitgangen (phono/cd/aux/tape/dcc/tuner) en dan nog de mogelijkheid om de voor- en eindversterker te ontkoppelen. De pickup-ingang is omschakelbaar voor MC (moving coil) en MM (moving magnet) elementen. Insteekbussen voor zowel systeem- als afzonderlijke afstandbediening ontbreken niet en er kunnen twee paar luidsprekers met dikke kabels worden aangesloten.
Heel mooi is ook nu weer XDA: Extended Dynamics Amplifier, een variant op NAD's Power Envelope System, nu aangevuld met Fuzzy Logic Power Control. Het principe van de beide, gecombineerde systemen is dat ook sterk wisselende pieken in het uitgangssignaal moeiteloos worden verwerkt door het creëren van extra dynamische ruimte (headroom), waardoor kortstondig grote vermogens aan de luidsprekers kunnen worden toegevoerd, zonder dat deze in de gevarenzone komen of aan oververhitting ten onder gaan. Op de scoop kun je goed zien dat pieken van 180 Watt rimpelloos, zonder die gevaarlijke scherpe blokgolven, worden toegevoerd. Wanneer het uitgangssignaal echter zeer hoog wordt en dit te lang duurt, grijpt Fuzzy Logic automatisch in door het signaal stapsgewijze te verlagen. Het werkt prima, maar in de praktijk zal er niet of nauwelijks een beroep op worden gedaan (door zoonlief tijdens het disco-feestje?)
Een nadeel vind ik dat de pickup-ingang voor MC (moving coil) elementen die net niet fijnzinnig genoeg is om bijv. de betere Ortofon-elementen volledig tot hun recht te laten komen: de gevoeligheid van 280 microV vind ik daarvoor niet voldoende en de impedantie van 100 Ohm verbiedt gewoon het gebruik van laagohmige elementen. Hier biedt een aparte, o.a. door Ortofon geleverde, adaptor uitkomst. De oversturingsgrenzen zijn wel weer zeer ruim. Philips specificeert de vervormingscijfers o.a. op basis van de vermogensgrenzen en die zijn aan de te pessimistische kant. Met 0,0041 % bij 1 kHz is die vervorming volstrekt te verwaarlozen. De qua belang zeer overschatte dempingsfactor ligt bij 8 Ohm dik boven de 100. De vermogensmeting bij 8 Ohm laat voor het linker kanaal niet minder dan 93 en voor het rechter kanaal zelfs 95 ècht schone Watts zien. Handig is dat naar bron A geluisterd kan worden, terwijl van bron B wordt opgenomen. De klankregeling is weer conventioneel uitgevallen, maar er is op de pickup-ingang gelukkig wel een vast subsonisch filter, want vanaf 20 Hz valt de karakteristiek zeer snel af. De nieuwe RIAA-curve is binnen het gehele spectrum zeer nauwkeurig: de afwijking was nergens groter dan 0,2 dB. Op phono MM was de ruisafstand 82 dB, op MC 78 dB en op alle overige ingangen hield de meter het bij 92 dB voor gezien. De bekende, conventionele klankregeling stelt weer weinig voor. Heren fabrikanten, voor slechts luttele guldens kunt u Quad v.w.b. de kantelbare frequentiekarakteristiek en de muzikale filtering gezelschap gaan houden en doet u de muziekliefhebber er ook een groot plezier mee! De geprononceerd en degelijk uitgevoerde volume- en bronkeuzeregelaars werken in de praktijk zeer soepel. Het inschakelen gaat niet met een 'plof' gepaard: nadat de voeding is gestabiliseerd wordt het circuit pas volledig operationeel. Wanneer de druktoetsen en regelaars worden aangesproken, zijn zachte schakelklikken hoorbaar. Ik wil dit zeker geen specifieke klacht noemen, maar ik heb dit 'probleem' wel aan de ontwikkelingsafdeling gemeld. Het was al bekend en er wordt aan gewerkt. De ingangsgevoeligheid is goed gekozen en laat weer die prettige, ruime slag van de volumeregelaar toe. Ook de verzwakking van het volume op de hoofdtelefoonuitgang lijkt mij een schot in de roos, want de volumeregelaar hoeft evenmin schrikkerig bediend te worden, terwijl impulsvervorming als gevolg van een te forse verzwakking (weerstand!) uit de weg is gegaan. Praktisch alle dynamische hoofdtelefoons kunnen probleemloos worden aangesloten. De luidsprekers kunnen naar believen worden uitgeschakeld.

Luisteren

Ik heb alle in- en uitgangen middels de aangesloten apparatuur intensief gebruikt en de FA 951 muzikaal het volle pond gegeven. Het gemak waarmee de meest complexe klankpatronen worden neergezet, doet sterk denken aan aanmerkelijk duurdere versterkers (bijv. de Quad 66/606 combinatie). Het laag is uitgesproken warm, zonder aan definitie in te boeten, midden/laag en midden/hoog blijven transparant en waar nodig ook droog. De klank van authentieke instrumenten wijkt geen sikkepit af van hetgeen die Quad presteert. De verhalen rond high-end ten spijt, deze FA 951 voegt niets toe aan en doet niets af van het binnenkomende bronsignaal: neutraal, zoals een versterker moet zijn.

Resumé

Een waardige opvolger van de FA 950 en een versterker die ik best nog een poosje zou willen houden. Solide gebouwd en berekend op een lang en ongestoord leven. De zware voeding en de beschikbare dynamiekruimte brengen het apparaat niet gauw in ademnood. De niet geheel toereikende phono MC-ingang is alleen een nadeel voor de moving coil (lp!) adepten (een uitstervend ras?) De hoorbare schakelklikken leggen geen gewicht in de schaal, maar heeft de aandacht van de fabrikant. Kortom, een dijk van een versterker en niet exotisch geprijsd.