audioapparatuur

De hoofdtelefoon als luidspreker:

AKG Audiosphere BAP 1000

© Aart van der Wal, maart 1994

De goede hoofdtelefoon biedt een heldere en zeer gedetailleerde kijk op de opname. Zelfs zeer geavanceerde luidsprekers moeten menige betrekkelijk goedkope hoofdtelefoon in definitie en resolutie achter zich laten, maar helaas...het voornaamste nadeel van de hoofdtelefoon is het onnatuurlijke stereobeeld. De AKG BAP1000 combineert de voordelen van luidsprekerweergave met de bijzondere eigenschappen van de hoofdtelefoon. Een unicum!

De digitale BAP 1000 heft het probleem op waarmee de hoofdtelefoon-gebruiker al jaren zit opgescheept: het geluid ontstaat ergens in het achterhoofd, met bijna volledige scheiding tussen het linker en het rechter oor. Er is wel enige overspraak tussen de beide kanalen (elektrisch en akoestisch), maar die is onvoldoende om ons een realistisch stereo-perspectief te bieden, met orkest of solo-instrument vóór ons. Het orkest speelt in ons hoofd en dat komt onnatuurlijk over. Bovendien wordt de muziek a.h.w. in onze gehoorgang gespoten en wordt in het beste geval slechts spaarzaam van de functie van ons buitenoor gebruik gemaakt. De akoestische verhoudingen worden dan ook sterk gecomprimeerd weergegeven. De door Sennheiser ontwikkelde kunsthoofd-stereofonie ('Kunstkopf-Stereophonie') was zeker een adequaat antwoord op de problemen, maar vond helaas geen commerciële toepassing op grote schaal. De investeringen waren aanzienlijk en slechts weinigen zagen er wat in.

AKG ging bij de ontwikkeling van de BAP1000 niet over een nacht ijs en voerde bij ettelijke proefpersonen zeer uitvoerige metingen uit, teneinde de individuele oorcurven vaste te kunnen stellen. Het onderzoek leverde weliswaar een wilde variëteit aan grafieken op, maar na inventarisatie en zifting konden deze in negen statistisch representatieve oorcurven worden samengevat.

Basisprincipe

In de BAP1000 zijn filters ingebouwd die de stereo-signalen bewerken, waarbij rekening wordt gehouden met de functie van ons buitenoor. De simulatie gaat uit van een afluisterhoek van 60 graden: 30 graden naar links en 30 graden naar rechts, de meest voorkomende positie van de luidspreker thuis en in de opnamentudio. Op deze wijze bereikt het geluid uit de koptelefoon ons oor op precies dezelfde wijze als bij luidsprekers het geval is. Metingen tonen aan dat het signaal het rechter oor zachter en langzamer bereikt dan het linker oor. Uit de grafieken blijkt ook dat correcties voor kamerreflecties in het ontwerp zijn verdisconteerd, zodat de luisteraar op een uiterst natuurlijke manier, zoals bij luidsprekers, kan bepalen uit welke richting het geluid komt.

Luisteren

Ik luisterde eerst naar de BAP1000 in combinatie met de al eerder besproken AKG K1000 hoofdtelefoon en was niet meteen onder de indruk. Het duurde enige dagen, alvorens ik aan het geluidsbeeld gewend was, maar nu wil ik niet anders meer. De handleiding wijst er ook op dat de eerste indrukken meestal niet de juiste zijn en dat het even duurt, alvorens men van een ingesleten luisterpatroon verlost is. Dat lukte mij het beste door tijdens het luisteren intensief naar de (uitgeschakelde!) luidsprekers te kijken. Heb je dat eenmaal achter je, dan is deze combinatie werkelijk een openbaring. Ieder detail in de opname wordt feilloos waargenomen, terwijl het orkest of de solist levensecht vóór je staat, prachtig in de ruimte. Je bent ook gelijk verlost van de scherpte die bij conventionele hoofdtelefoon-weergave algauw tot luistermoeheid leidt. Er kunnen ook andere hoofdtelefoons op de processor worden aangesloten, maar dan is het effect beduidend minder: met de Sennheiser HD560 en de Beyer DT990 was het ruimtebeeld heel wat minder overtuigend. De Stax-Lambda kwam echter in dit opzicht wèl dicht in de buurt van de K1000. Ik behaalde de meest optimale resultaten bij stand 5 en 6, maar dat is strikt individueel. Met de bijgeleverde cd kan de meest aansprekende curve worden gekozen. Daarnaast is er nog de optie om uw eigen gehoorkarakteristiek bij AKG in Wenen te laten meten, waarna de aldus verkregen gegevens keurig op een aparte curve-ROM-card worden gezet die u thuis zo kunt inpluggen!

In de opnamentudio

De BAP1000 lijkt mij een ideaal hulpmiddel bij de beoordeling en bewerking van opnamen. De combinatie van rijkdom aan détails en ruimtelijke waarneming biedt perspectieven voor de intensieve en geconcentreerde controle van de signalen op alle niveau's. Oversturing, drop-outs, faseverschillen, ongewenste bijgeluiden: ze worden zonder uitzondering genadeloos geregistreerd.

Digitale techniek

De BAP1000 is ontworpen volgens de laatste verworvenheden van de 16 bits techniek. Hier en daar wordt geopperd dat 18 bits een nog beter resultaat kan opleveren, maar dat lijkt mij erg ver gezocht. Met de huidige 16 bits haalt u een weergavekwaliteit in huis die door geen enkele luidspreker gemakkelijk zal worden geëvenaard. Ik ken uiteraard niet iedere luidspreker, maar ik moet het exemplaar nog tegenkomen dat het tegen deze AKG-set kan opnemen.
Het ingangsniveau kan met een regelaar in een oogwenk worden ingesteld en een rode led meldt terstond oversturing. Het geteste apparaat beschikte niet over digitale in- en uitgangen, maar ik begreep van de importeur dat deze optie wel wordt geboden. De ruisafstand en de vervorming bewegen zich op een superieur niveau en doen aan de oorspronkelijke (muziek)bron niets toe of af.

Aansluiten

Dankzij de duidelijke handleiding en de professionele kwaliteit van de insteekpluggen en verbindingskabels had ik het apparaat in drie minuten bedrijfsklaar. Qua aansluiting zijn er diverse mogelijkheden: a. van de lijn-uitgang van de versterker, cd/ld-speler, het dcc- of dat-deck, enz. rechtstreeks naar de ingang van de BAP1000; b. opgenomen in de tapelus. Afhankelijk van uw apparatuur zijn er wellicht meer mogelijkheden. Met de bypass-schakelaar kunnen de gemaakte instellingen worden gepasseerd.

Conclusie

De AKG BAP1000 is niet goedkoop, maar zeer fraai ontworpen en niet minder dan een doorbraak in hoofdtelefoon-weergave. De geluidskwaliteit en het ruimtebeeld zijn van superieur niveau en zeker in combinatie met de AKG K1000 hoofdtelefoon is dit ontwerp mijns inziens onverslaanbaar. Voor kleinbehuisden is dit hèt luidsprekeralternatief.

____________________________________________
Prijs AKG BAP1000: f. 4500,-
Importeur: Audioscript bv, Soest (02155) 20400