Actueel

Muziekpolitieke besluitvorming in Nederland:

hoe houd ik één orkest op de rails

en laat acht andere ontsporen?

 

© Siebe Riedstra, december 2012

 

Het is weer eens zover. Met in het vooruitzicht de meest desastreuze bezuiniginsronde in de geschiedenis van de Nederlandse gesubsidieerde orkesten doet de Tweede Kamer een duit in het zakje. Waar gaat de discussie over? Over al die musici die hun baan naar de filistijnen zien gaan? Welnee. We gaan het met zijn allen hebben over het voortbestaan van het Metropole Orkest. Een orkest van tegen de zestig musici waarvoor onze kersverse regering de komende vijf jaar de benodigde miljoenen vrij wil maken. Een orkest waarvoor binnen de publieke omroep nauwelijks nog werk is. Ziet u dat orkest ooit in een amusementsprogramma op TV? Ik zie alleen maar André Rieu, en die verdient in één jaar 35 miljoen met zijn orkest.

U zult zeggen dat ik niet moet overdrijven en vooral niet zo moet zeuren. Het is toch zo'n leuk orkest? Laat ik eens met wat feiten beginnen. Het Metropole Orkest is in politieke zin al een halve eeuw en langer het meest populaire orkest van Nederland. Iedere Nederlander weet van zijn bestaan. Het is het Ajax onder onze orkesten. Maar het is geen symfonieorkest. Dat is lastig, want iedere politicus heeft er wel eens van gehoord, en vast ook wel eens een concert bijgewoond, met Trijntje Oosterhuis of Freek de Jonge - die dan zongen met begeleiding van. Maar het is ook een heel groot gegroeid zorgenkind. Want wat die politici niet weten is dat dit omgerekend per musicus gerekend het duurste orkest van Hilversum is, en dat er geen werk voor is. Je zou denken dat het populairste orkest van Nederland ook het populairste orkest van Hilversum en zijn beleidsmakers zou zijn. Dat valt vies tegen, het eens zo geliefde orkest dat aan de lopende band opnamen maakte voor alle in Hilversum actieve producenten, van AVRO tot VPRO, verloor in luttele jaren zijn bestaansrecht. Geen omroep die aan de peperdure producties zijn vingers nog wil branden. Alleen de NTR blijft over - omdat het moet. En dat gaat nu al bijna twintig jaar zo. Wie de agenda van dit orkest vol wil plannen moet een duivelskunstenaar zijn met een hele grote zak met geld.

Op 23 juni 2004 maakt de Tweede Kamer voor het eerst een artistieke keuze waar ze zich terughoudend behoort op te stellen. De slogan Het Radio Symfonie Orkest moet blijven! doet zijn werk. Het gevolg: twee symfonieorkesten in Hilversum. Iedereen blij, want het glas is opeens weer half vol. Het Radio Kamerorkest wordt gepromoveerd tot Filharmonie en het Radio Symfonie Orkest verandert van naam en levert een paar lessenaars van de strijkersdivisie in. De wens van Martijn Sanders gaat in vervulling want Hilversum behoudt twee symfonieorkesten. Het Zondagochtendconcert is gered en in Vredenburg kan opgelucht ademgehaald worden. Zeven jaar verder komt men in Den Haag alsnog tot de voorspelbare conclusie dat twee van die grote orkesten wel wat duur is, en zo wordt de Radio Kamer Filharmonie aan het eind van het lopende seizoen overtollig verklaard. Tegen de zestig musici verliezen hun baan en de voortreffelijk bezochte concertseries van de Publieke Omroep worden door een mokerslag getroffen.

Op 20 december 2012 herhaalt de geschiedenis zich. De Tweede Kamer, kennelijk geheel onkundig van de demise van het collega-orkest, mag besluiten over het voortbestaan van het Metropole Orkest. Aan de persoonlijke gevolgen die deze beslissing voor de musici in deze beide ensembles heeft, hoeven we geen woorden vuil te maken. Die zijn in-en-in triest. Over de artistieke gevolgen hoeven we het ook niet te hebben, want daarvoor hebben we de Raad voor Cultuur en een heel ambtelijk apparaat met slimme jongens en meisjes die alles weten over crowdfunding en het ophouden van de eigen broek. Het Metropole Orkest heeft zoals beschreven inmiddels de ondersteuning van de Hilversumse omroepverenigingen verloren. De broek wordt met interne gelden opgehouden, om externe Grammy verdienende projecten te realiseren. Trijntje Oosterhuis is een fenomenale zangeres, en buitengewoon bekwaam in het ophouden van haar eigen jurk. Met zo'n zangeres heb je altijd succes, vooral wanneer de productiekosten van haar Grammy-winnende cd's kunnen worden betaald uit de beschikbare Hilversumse middelen. Want laten we er geen doekjes om winden, de kosten van die prachtige cd's worden opgehoest uit de eigen middelen van het orkest. Dat zit zo: in 2005 komen de Hilversumse beleidsmakers in Den Haag tot de afspraak dat het Metropole Orkest voortaan voor 35% zijn eigen financiële verantwoordelijkheid moet dragen. Daar komt geen iota van terecht. Integendeel, Anton Kok, directeur van de verzamelde Hilversumse orkesten en Groot Omroepkoor, 'regelt', niet gehinderd door een alerte ondernemingsraad, een jaar later dat één miljoen Euro op jaarbasis wordt overgeheveld uit de post klassieke orkesten naar het Metropole Orkest. Argumentatie: er is geld over door onverwachte meevallers bij de reorganisatie van de klasssieke orkesten. De klassieke collega's houden uit beleefdheid hun mond. Maar is er iemand die mij kan uitleggen waar de rest van het geld al die jaren vandaan is gekomen? We zijn inmiddels zeven jaar verder, en nog steeds lopen we op tegen een politiek verwarrende situatie, die langzamerhand groteske proporties begint aan te nemen. Ik daag iedere journalist uit, zijn neus eens te steken in deze niet al te moeilijke materie. Ze is in de pers uitgevochten en op radio en televisie breeduit gedocumenteerd. En de vraag is zo simpel. Wie heeft er werk voor het Metropole Orkest? De ZaterdagMatinee? De Vrijdag van Vredenburg? Het Zondagochtendconcert? Prachtige concertseries van de publieke omroep die zitten te schreeuwen om capaciteit die aan handen en voeten wordt afgebroken. En het antwoord is simpel en schrijnend en oorverdovend: niemand.

Natuurlijk ben ik woedend over de opheffing van het Radio Kamerorkest, en nog veel bozer over het bedrog, de onkunde en de gemiste kansen. En over de incompetentie van de verantwoordelijke bestuurders. Maar ik schrijf dit niet omdat ik het Metropole Orkest haar voortbestaan misgun. Ik schrijf vanuit het hartbrekende verdriet en de tranen die uitgaan naar die vijfhonderd andere musici die in Nederland de komende zomer hun baan geheel of gedeeltelijk zullen verliezen. Een 'noodzakelijk snijden' in luxe hobbies, een erfenisje van het vorige kabinet, dat wel de middelen had voor vijfhonderd animal cops. Een kleine correctie was een piccolo* van een cent geweest in de Tweede Kamer der Staten Generaal van nu. Maar die is kennelijk alleen in staat te strijden voor dat ene politiek aantrekkelijke orkest. Uitgerekend het orkest dat nou juist wèl de concurrentie met dat van Andre Rieu zou moeten kunnen aangaan, alle kansen daartoe heeft gehad, ze verprutst heeft en nu opnieuw een voortzetting van de status quo gegarandeerd krijgt tot 2017.

Enorme offers worden gevraagd van Holland Symfonia, Het Gelders Orkest, het Orkest van het Oosten, Het Brabants Orkest, het Limburgs Symfonie Orkest, het Residentie Orkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en dan hebben we het nog niet over alle aanpalende ensembles waar al deze muzikanten bloed zweet en tranen in steken.

Laat ze maar barsten.

 

* een piccolo is een fluitje

__________________________
Siebe Riedstra was van 1993 tot 1997 manager van het Radio Symfonie Orkest en van 1996 tot 2005 manager van het Radio Kamerorkest. Daarna was hij nog twee jaar als artistiek coördinator betrokken bij planning en indeling van de beide klassieke orkesten van het Muziekcentrum van de Omroep.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links