Actueel

Muziekbibliotheek van Ton Koopman

verhuist naar Gent

 

© Aart van der Wal, januari 2020

 

In zijn laatste voltooide werk, 'De wereld van gisteren', merkte Stefan Zweig op dat de ervaring leert dat het duizendmaal gemakkelijker is de feiten van het verleden te reconstrueren dan de geestelijke atmosfeer. Deze wijze woorden schieten vaak door mijn hoofd als ik weer eens iets lees over de 'historisch geïnformeerde' uitvoeringspraktijk, een overigens veel treffender benaming dat wat we meestal in de media lezen: de 'authentieke' uitvoeringspraktijk. 'Authentiek' staat immers gelijk aan origineel, betrouwbaar, echt. Zelf spreek ik liever over de 'historiserende' uitvoeringspraktijk. Een praktijk dus die zich richt op het historisch situeren; en uiteraard op de best mogelijke manier, maar wel in het volle bewustzijn dat we de belevingswereld van toen met geen mogelijkheid kunnen kennen, laat staan er ook maar enigszins in de buurt van kunnen komen. Enige bescheidenheid past ons dus wel. Wat niet wegneemt dat hoe meer kennis we over dat verre verleden vergaren, des te beter dat is. Boeken, geschriften, manuscripten, partituren, berichten van tijdgenoten helpen ons daarbij.

Een van de belangrijkste nieuwlichters op het gebied van de historiserende uitvoeringspraktijk is zonder twijfel Ton Koopman. Een groot musicus, als klavecinist, organist en dirigent, maar ook geroemd om zijn kennis van met name de zeventiende- en achttiende-eeuwse uitvoeringspraktijk. Kennis die hij onder meer opdeed uit de boeken die in die tijd verschenen, waarvan hij een verzameling heeft aangelegd die in zijn huis in Bussum complete wanden vult. Eenieder die bij hem thuis komt en een blik wordt gegund in die enorme bibliotheek moet wel diep onder de indruk raken van deze enorme collectie boeken, manuscripten en memorabilia.

Maar daar komt verandering in: de verzameling verhuist binnenkort van de Bussumse villa naar het Orpheus Instituut in het Belgische Gent. Zestig jaar verzamelwoede en er dan zomaar afscheid van nemen? Het klinkt misschien vreemd, maar Koopman, inmiddels 75, heeft dat ferme besluit genomen met het oog op de toekomst. Hij wil niets liever dan dat zijn bibliotheek wordt ondergebracht bij een voor musici en wetenschappers toegankelijke instelling met bovendien de mogelijkheid tot digitalisering en het opzetten van specifieke projecten binnen de kaders van deze collectie. De projecten zullen worden opgezet en uitgewerkt door een nieuwe onderzoeksgroep: 'Resounding Libraries'.

De nieuwe plaats van handeling: het historische Koetshuis van Hotel d'Hane-Steenhuyse, een achttiende-eeuws stadspaleis, gelegen naast het pand van het Orpheus Instituut, in het hart van Gent. Na een stevige opknapbeurt van het stadspaleis en de nodige logistieke voorbereidingen is de weg vrij om de collectie daar onder te brengen.

Het ontsluiten van al dit materiaal voor musici en musicologen is Koopmans belangrijkste drijfveer geweest om de bibliotheek bij het Orpheus Instituut onder te brengen. Dat het een Belgische en geen Nederlandse partner is geworden doet aan het belang van Koopmans besluit natuurlijk niets af. We kunnen ons hierbij hoogstens afvragen of de zuinige Hollanders hier niet een prachtige kans hebben laten lopen. Het zou de eerste keer niet zijn. Dan hebben we het volgens het instituut over ettelijke duizenden banden uit de periode 1600-1800, aangevuld met nog een groot aantal negentiende- en twintigste-eeuwse werken. Een rijke verzameling die, komende uit Koopmans werkbibliotheek, puur op de muziekpraktijk van toen en daarmee tevens van het heden is gericht. Dat de generatie na hem er volop gebruik van moet kunnen maken stond voor hem bij zijn besluit voorop.

Koopmans uiterst kostbare, zeg maar gerust unieke verzameling doet hij natuurlijk niet voor de spreekwoordelijke appel en ei van de hand, terwijl van een bruikleenovereenkomst evenmin sprake is. Welk bedrag ermee is gemoeid vertelt het verhaal (nog) niet, maar er moest in ieder geval een mecenaat aan te pas komen om de overdracht te kunnen verwezenlijken. Dat werd de Belgische Désiré Collen Stichting. Dat de collectie in bewaring wordt gegeven aan het Orpheus Instituut laat zich gemakkelijk verklaren: het staat bekend als een professioneel geleid en belangrijk onderzoekcentrum ten behoeve van de muziek en het musiceren. Vergelijk het met het eveneens in een historisch pand gevestigde Clingendael, maar dan op uitsluitend muzikaal gebied. Bij Orpheus zijn inmiddels 35 onderzoekers werkzaam.

Ook Resounding Libraries' vraagt uiteraard om geld. Dat komt van de Vlaamse overheid, door het Departement van Eeconomie, Wetenschap en Innovatie. Het stadspaleis is voor het doel door de Stad Gent ter beschikking gesteld.

Hoewel primair bedoeld voor wetenschappelijke verkenningen zal, zo is de verwachting, ook het publiek niet tekort komen. Er komen lezingen, workshops, seminars en concerten. De bedoeling is dat alle faciliteiten vanaf de zomer van dit jaar volledig beschikbaar zijn.

En als Koopman iets moet opzoeken? Zolang het nog niet is gedigitaliseerd zal hij naar Gent moeten afreizen. Dat zal hij graag doen, zo heeft hij verzekerd. Everybody wins!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links